İbraname Nedir? Geçerlilik Şartları Nelerdir? İmzalamak Zorunlu mu?

İbraname, bir tarafın diğer taraftan alacağı ya da hak iddiasından kısmen ya da tamamen vazgeçtiğini belirten yazılı bir belge niteliği taşır. Bu yazımızda ibranamenin ne olduğunu, geçerlilik şartlarını, nereden alındığını, ne zaman imzalandığını ve süresinin ne kadar olduğunu inceleyeceğiz. Ayrıca ibraname imzalanırken dikkat edilmesi gerekenlere, bu belgeyi imzalamanın zorunlu olup olmadığına ve bu belgeyi imzalayan işçinin dava açıp açamayacağına dair merak edilen sorulara kapsamlı yanıtlar vereceğiz. 

İbraname Nedir?

İbraname, işçi ile işveren arasında iş sözleşmesinin sona ermesi durumunda, işçiye ödenmesi gereken tüm alacakların eksiksiz olarak ödendiğini gösteren yazılı bir belgedir. Bu belge, borcun tamamen ödendiğini, yükümlülüklerin yerine getirildiğini veya doğmuş bir hakkın tam olarak teslim edildiğini kanıtlamak amacıyla düzenlenir. Bu yönüyle, kurumlar arasındaki mali ilişkilerin düzenlenmesi ve olası anlaşmazlıkların önlenmesi açısından önemli bir işlev taşır.

İbranameler yalnızca iş ilişkilerinde değil, sigortalı kişiler ile sigorta şirketleri arasında da kullanılabilir. “Aklama belgesi” olarak da adlandırılan bu belgeyi imzalayan kişi, imzasıyla yalnızca mevcut talebinin kapandığını değil, aynı zamanda gelecekte aynı olaydan doğabilecek hak iddialarından da feragat ettiğini kabul eder. Böylece taraflar arasındaki mali ve hukuki ilişki kesin olarak sonlandırılır.

Sigortacılıkta ibraname, tazminat sürecinin tamamlandığını resmileştiren belgedir. Sözleşmede yer alan teminat maddelerinden herhangi birinin gerçekleşmesi (kaza, hasar vb.) halinde sigorta şirketi, hak sahibine gerekli ödemeyi yapar. Olay özelinde düzenlenen ibraname ile sigortalı kişi, tüm haklarını eksiksiz aldığını beyan eder ve sigorta şirketinden başka bir alacağının kalmadığını kabul eder. Ayrıca, aynı zarardan dolayı ikinci kez tazminat talep etmeyeceğini taahhüt eder.

Borcu Yoktur İbranamesi Nedir?

Borcu yoktur ibranamesi, borç ilişkisinin son erdiğini gösteren resmi bir belgedir. Bu belge, alacaklı ve borçlu arasında olan alacak-verecek ilişkisinin sonlandırılması için taraflar arasında imzalanır. Bir kişi ya da kurum, karşı tarafa olan tüm borç ve yükümlülüklerini eksiksiz bir şekilde yerine getirdiğini ve bu nedenle herhangi bir borcunun bulunmadığını resmi olarak belgelemek için ibranameye ihtiyaç duyar. Bu belge hem hukuki hem de ticari ilişkilerde taraflar arasındaki mali hesaplaşmanın tamamlandığını kanıtlamak için düzenlenir.

Borcu yoktur ibranamesi, işçi ve işveren ilişkilerinde, ticari sözleşmelerde, kredi ve finansman süreçlerinde, sigorta ödemeleri sonrasında ya da taşınmazların devir işlemlerinde kullanılır. Bu belgenin en önemli işlevi ise ileride yaşanabilecek olumsuzlukların ve haksız taleplerin önüne geçmektir. Öte yandan bu belge, hukuki açıdan bağlayıcıdır ve dava süreçlerinde genel olarak delil niteliği taşır. 

İbraname Geçerlilik Şartları Nelerdir?

İbranamenin geçerli olabilmesi için bazı şartların taşınması gerekir. İlgili şartlar taşınmadığı takdirde  ibra sözleşmeleri veya ibraname kesin olarak hükümsüz sayılır. İş ilişkisinde borcun ibra yoluyla sona ermesi durumu, Türk Borçlar Kanunu’nun 420’inci maddesinde düzenlenir. İbranamenin geçerlilik şartları şu şekilde sıralanabilir: 

• İbranamenin Yazılı Olması Şartı: Telefon, kamera kaydı, SMS ya da sözlü olarak yapılan ibralar, hukuken bir anlam ifade etmediğinden  ibranamenin geçerli olabilmesi için bir metnin var olması gerekir. Bu metnin altında ise alacaklı tarafın imzası yer almalıdır. 
• Süre Şartı: İbra tarihi itibarıyla sözleşmenin sona ermesinden başlayarak en az 1 aylık sürenin geçmiş bulunması ve bu süre sonrasında ibranamenin imzalanmış olması gerekir. Bu durumun amacı, baskı gibi durumların önüne geçmektir.
• Açıklık Şartı: İbra konusu olan alacak miktarının ve türünün belgede açık bir şekilde belirtilmesi gerekir. 
• Ödemenin Eksiksiz Olması Şartı: İbranamenin geçerli olabilmesi için tazminat sürecinde ödemenin eksiksiz bir şekilde yapılması gerekir. Herhangi bir noksanlık olması durumunda ibraname geçersiz sayılır. 
• Ödemenin Banka Aracılığıyla Gerçekleştirilmesi Şartı: Tazminat sürecinde ödeme, banka aracılığıyla gerçekleştirilmelidir. Banka hesabının ise kişinin adına açılmış ve onun tasarrufuna tahsis edilmiş olması gerekir.

İbraname Nereden Alınır?

İbraname temin etmenin yolları arasında çeşitli seçenekler vardır. Bu seçenekler ise şu şekilde sıralanabilir:

1. Yöntem: Avukatlar Aracılığıyla Temin Etme: İbranamenin temin edilmesi, alanında uzman olan avukatlar aracılığıyla mümkündür. İlgili metnin bu şekilde hazırlanması, güvenilir bir yol olmanın yanı sıra geçerlilik ve hukuki risklerin minimize edilmesi açısından önemlidir. Avukatlar aracılığıyla temin edilen ve uzman bir avukattan destek alınarak hazırlanan ibranameler, hatalı ve eksik bilgilerle karşılaşma riskini engeller. 
2. Yöntem: Kurumsal Hizmet Veren Hukuk Büroları Aracılığıyla Temin Etme: Kurumsal hizmet veren hukuk büroları ya da danışmanlıklar, ibranamenin nasıl hazırlanması gerektiğine dair açıklayıcı bilgiler sunabilir. Bu gibi yerlerden gerekli bilgilerin alınması, ibranamenin hazırlanması sırasında rehber olarak değerlendirilebilir. Ancak hazırlık sırasında geçerlilik şartına uyulması oldukça önemlidir.
3. Yöntem: İbraname Şablon ve Örneği Sunan Hukuk Siteleri Aracılığıyla Temin Etme: Çeşitli hukuk siteleri, işçi ve işveren ilişkisi ya da alacak-borç ilişkisine uygun şekilde ibraname şablonları hazırlar. Bu şablonlar farklı formatlarda kullanılabildiğinden hazırlık sürecinde kolaylık sağlar. Ancak bu sitelerden alınan örneklerin güncel ve geçerli örnek metinler olmasına dikkat etmek gerekir. 

İbraname Ne Zaman İmzalanır? Süresi Ne Kadar?

İbraname sözleşmesinin geçerli olabilmesi için iş sözleşmesinin sona ermesinden itibaren en az 1 ay sonra imzalanmalıdır. Herhangi bir sebep fark etmeksizin iş sözleşmesi sona ermeden ibraname düzenlenmesi mümkün değildir. İş akdi sona ermeden önce düzenlenerek işçilere imzalatılan ibranameler geçersiz sayılır. Aynı şekilde iş ilişkisi sona erse dahi 1 ay geçmeden imzalanan ibranamelerin de herhangi bir geçerliliği bulunmamaktadır. 

Öte yandan ibraname üzerinde herhangi bir tarih yazmaması ve içerisinde fesih tarihinden sonra düzenlendiğinin anlaşılmaması, ibranamenin geçersiz sayılmasına neden olur. 

İbraname İmzalarken Dikkat Edilmesi Gerekenler Nelerdir?

İbraname imzalanırken dikkat edilmesi gereken bazı unsurlar vardır. Bu unsurlar, işçi ve işveren haklarının korunması ve sürecin hukuka uygun şekilde gerçekleştirilmesini sağlar. İbraname imzalarken dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

İbraname İmzalamak Zorunlu mu?

İbraname imzalamak zorunlu değildir. Bu belge, taraflar arasındaki borç ve alacak ilişkisinin kesin olarak sona erdiğini yazılı şekilde belirtir. İşçiler, ibranameyi imzalamak zorunda olmadıkları gibi reddedebilirler. Bu durumda işveren, işçiye olan borcunu yasal olarak ödemekle yükümlüdür.

Hukuken, alacaklı taraf ibraname imzalamasa da haklarını arayabilir. Ancak ibraname, yapılan ödemenin veya yerine getirilen yükümlülüğün yazılı olarak onaylanması ve aynı konuda yeniden talepte bulunulmasının önlenmesi amacıyla kullanılır. Yine de bazı durumlarda ibranamenin imzalanmaması, işçinin ileride alacak talep etme hakkını etkileyebilir.

Tazminat Almadan İbraname İmzalanır mı? İmzalanırsa Ne Olur?

Tazminat almadan ibraname imzalanması, işçinin yasal haklarının elinden alınmasına neden olabilir. Bu durumda işçi, kıdem tazminatı ve ihbar tazminatı gibi haklarını eksiksiz bir biçimde almadan ibranameyi imzalarsa, kendi haklarını talep etme hükmünü kaybedebilir. Dolayısıyla tazminat almadan ibranamenin imzalanması tehlikelidir. İşçi, ibraname imzalamadan önce tüm alacaklarını alıp ardından ibraname imzalamalıdır.

Tazminat almadan ibraname imzalanması durumunda ibraname, geçerlilik şartını karşılamadığından dolayı geçersiz sayılabilir. Öte yandan işçi haklarını talep etmeye devam edebilir ve gelecekte hukuki anlaşmazlıklar meydana gelebilir. 

İbraname İmzalayan İşçi Dava Açabilir mi?

Evet, ibraname imzalayan işçi belirli durumlarda dava açma hakkına sahiptir. İbranamenin hileli ya da zorla imzalatılması, yasal hükümlere uyulmaması ve işçinin kişisel haklarının ihlal edilmesi gibi durumlar sonucunda işçi, dava açabilir. Öte yandan zaman aşımı süresinin dolmuş olması gibi durumlardan dolayı da dava açma hakkı doğabilir. 

İbranamenin geçerli olabilmesi bazı şartlara bağlı olduğundan bu şartlar taşınmadığı durumlarda da ibraname geçersiz sayılır. Bu durumda işçi, ibranamenin geçersiz olduğunu kanıtlayarak alacak davası açabilir. Mahkeme, ilgili belgeleri ve şartları değerlendirdikten sonra beyanı geçerliliğine karar verir. 

İbraname İmzalayan İşsizlik Maaşı Alabilir mi?

İbraname imzalayan kişi işsizlik maaşı alabilir; ancak bu durumun bazı şartları vardır ve işçinin işten çıkış sebebi belirleyici unsurdur. Genel olarak ibraname imzalamak, işsizlik maaşına engel değildir. Fakat ibranamede işçinin işsizlik maaşı talebinden feragat ettiğine dair madde bulunuyorsa, bu durumda işsizlik maaşı alamayabilir. 

Öte yandan işsizlik maaşı alabilmek için İŞKUR tarafından belirlenen koşulların karşılanması da gerekir. Örneğin iş sözleşmesinin işçi kusuru dışında sona ermesi ve fesih tarihinden itibaren 30 gün içinde İŞKUR’a başvurmak gibi bazı durumlar, bu koşullar arasında yer alır. Ayrıca işten çıkış kodunun İŞKUR sistemine bildirilme şekli de işsizlik maaşı alma noktasında dikkat edilmesi gereken faktörlerden biridir. İşten çıkış kodu uygun değilse, işsizlik maaşı almak mümkün değildir. 

İşsizlik maaşı alabilmek için gereken şartları ve işsizlik maaşının ne kadar olduğunu öğrenmek için İşsizlik Maaşı Şartları - İşsizlik Maaşı Nasıl Hesaplanır? başlıklı yazımızı okuyarak kapsamlı bilgi edinebilirsiniz. 

İbranamenin Makbuz Hükmünde Olması Ne Anlama Gelir?

İbranamenin makbuz hükmünde olması, hak edişi yansıtmayan ibra sözleşmeleri veya ibraya dair beyan içeren diğer ödeme belgeleri, yalnızca üzerinde belirtilen tutar kadar makbuz niteliği taşıması anlamına gelir. Ancak bu durumda dahi ödemelerin banka aracılığıyla yapılması gerekir. 

İbranamenin makbuz hükmünde olması genel olarak ibranamede belirtilen ödemenin gerçek hak ediliş miktarının altında olması durumunda ortaya çıkar. Bu durumda belge, makbuz hükmünde kabul edilir ve geri kalan kısmın talep hakkı saklı tutulur. Ayrıca alacağın türü ve miktarının açık bir şekilde belirtilmemesi ya da banka dışında ödemelerin yapılmış olması, ibranamenin makbuz hükmünde olmasına neden olur. 

İbraname Hangi Durumlarda Hükümsüz Sayılır?

İbraname bazı durumlarda hükümsüz sayılır. Özellikle taraflardan birinin zorla, baskı altında ya da tehdit edilerek imza atması, ibranamelerin geçersiz sayılma nedenleri arasında yer alır. Dolayısıyla bu belgenin özgür irade ile imzalanmış olması gerekir. Buna karşılık, taraflardan biri diğerini yanıltarak veya gerçeğe aykırı bilgiler vererek ibraname imzalatırsa, bu belge de hukuken geçersiz olur. Bu nedenle, tarafların anlaşma sürecinde birbirlerine doğru ve eksiksiz bilgi vermeleri esastır.

Öte yandan ibranamelerin eksik ya da yanıltıcı bilgilerle düzenlenmesi ve hukuki aykırılık içermesi de bu belgenin hükümsüz sayılmasına neden olur. Örneğin belge üzerinde işçinin yasal bir hakkından feragat etmesine yönelik madde yer alıyorsa, bu ibraname geçersiz sayılır. İbranameyi imzalayan kişinin imza atma ehliyetinin olmaması ve zaman aşımı gibi durumların yaşanması da belgenin geçersiz sayılmasına neden olur.  

İbraname Nasıl Hazırlanır?

İbranamenin hazırlanması için bazı bilgilerin mutlaka belge içerisinde yer alması gerekir.. İbranameyi düzenleyen kişi ile karşı tarafın isim, soyisim, adres ve kimlik bilgilerinin eksiksiz bir şekilde belge üzerinde yer alması gerekir. Ayrıca borca konu olan durumun yanı sıra alacaklının ödemeyi nasıl, ne zaman ve hangi yöntem ile alacağına ilişkin bilgilerin açıkça ifade edilmesi önemlidir.