Engelli Hakları ve İndirimleri 2025 | Yüzde 40 ve Üzeri

Engelli bireylere sunulan haklar ve indirimler, sosyal yaşamdan ekonomik desteklere kadar geniş bir alanda önemli kolaylıklar sağlamaktadır. Bu yazımızda engelli haklarının neler olduğunu, engelli memurlara ve engelli işçilere hangi hakların sunulduğunu,  hangi faturalarda engelli indirimi uygulandığını ve engelli kartının nerelerde geçerli olduğunu ele alacağız. Ayrıca yüzde 40 ve 50’den yüzde 70, 80 ve 90’a tüm engelli indirimlerinin neler olduğunu tablo halinde sunacağız. 

Engelli Hakları Nelerdir?

Türkiye’de engelli bireylerin sahip olduğu pek çok hak vardır ve bu haklar 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun ile güvence altına alınmıştır. Bu kapsamda engelli vatandaşların mali açıdan rahatlamaları adına 2022 engelli aylığı, muhtaç aylığı, gelir vergisi indirimi, emlak vergisi muafiyeti, ÖTV ve gümrük vergisi muafiyeti, tıbbi, medikal ve eğitim amaçlı araç-gereçlerde KDV indirimi gibi çeşitli avantajlar sunulmaktadır. 

Diğer yandan SHÇEK evde bakım aylığı, rehabilitasyon merkezlerinden ücretsiz yararlanma hakkı, elektrik, su, doğalgaz ve GSM gibi ödemelerde kurum inisiyatifine bağlı indirimler uygulanabilir. 

Eğitim alanında engelliler için özel eğitim desteği, kaynaştırma eğitimi, materyal desteği ve AÖF harç indirimi gibi kolaylıklar bulunurken; yükseköğretimde sınav ortamı düzenlemeleri ve ek süre gibi destekler de uygulanmaktadır. EKPSS/kura ile atama, engelli iş kurma destek projeleri, korumalı işyeri uygulamaları ve işyerlerinde erişilebilir çalışma ortamı sağlama zorunluluğu sayesinde engellilerin istihdamı korunmaktadır. 

Öte yandan şehir içi ücretsiz ulaşım, şehirlerarası indirimler, TCDD ve hava yollarında özel hizmetler ile engelli park yeri kullanım kartı gibi haklar mevcuttur. Engelli bireyler ayrıca engelli kimlik kartı sayesinde pek çok kurum içi indirimden, müze ve ören yerlerine ücretsiz girişten, çeşitli sosyal hizmetlerden ve yerel yönetim desteklerinden yararlanabilir. Bunlara ek olarak her kurum kendi insiyatifi doğrultusunda indirimler, sosyal yardımlar ve destek programları da uygulayabilmektedir.

Yüzde 40 ve Üzeri Engelli İndirimleri Nelerdir?

Engelli muafiyetleri kapsamında ÖTV indirimi ile hangi araçların alınabileceğini ve fiyatlarını merak ediyorsanız Engelli Araç Fiyatları 2025 - ÖTV Muafiyetli Araçlar başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz. 

Engelli Memur Hakları Nelerdir?

Kamu kurumlarında çalışan engelli memurlara çalışma hayatını kolaylaştırmak amacıyla bazı özel haklar tanınmıştır. Bu haklar ve detayları aşağıda verilmiştir: 

• Engel Durumuna Uygun Görev Yeri Hakkı: Engelli memurlar, sağlık raporunda belirtilen durumlar çerçevesinde fiziksel koşullarına uygun olmayan birimlerde çalıştırılamaz. Buna göre kurum, ilgili memurun görev yerini engel durumuna değiştirmek zorundadır.  
• Engel Durumuna Uygun Çalışma Materyali Hakkı: Engelli memurlar için uygun masa-sandalye, ekran okuyucu yazılım gibi teknik desteklerin kurum tarafından sağlanması gerekir. 
• Fazla Mesai ve Gece Nöbeti Muafiyet Hakkı: Engelli memurların fazla mesai zorunluluğu yoktur. Buna ek olarak engelli memurlara, talep etmedikleri sürece gece nöbeti verilmez. 
• Esnek Mesai Hakkı: Engelli memurların çalışma saatleri engel durumu doğrultusunda esnetilebilmektedir.
• Görev Yeri Değişikliği Hakkı: Engelli memurlar, görev yeri değişikliği talebinde bulunmaları halinde öncelikli olarak değerlendirilirler. Bu noktada hizmet yılı ve puanı şartı ikinci plandadır. 
• Genişletilmiş İzin Hakkı: Kamu kurumunda yıllık izin kullanılırken engelli memurlara öncelik verilir. Buna ek olarak hastalık izni, refakat izni ve raporlu izin süreleri gereklilik durumlarında esnetilebilir. 
• Ücretsiz İzin Hakkı: Engelli memurlara sağlık ile ilgili durumlar söz konusu olduğunda  daha esnek koşullarda ücretsiz izin verilebilir.
• Kamu Lojmanında Öncelik Hakkı: Engelli memurlar, kamu lojmanlarında engelli kontenjanı sayesinde öncelikli yerleşme hakkına sahiptir.
• Ulaşım ve Sosyal Avantaj Hakkı: Engelli kimlik kartı bulunan memurlar şehir içi ulaşım indirimlerinden, müze, ören yerleri, devlet tiyatrolarına ücretsiz girişten ve diğer pek çok sosyal kolaylıklardan yararlanabilir.
• Disiplin Süreçlerinde Güvence Hakkı: Engelli memurların disiplin ve performans değerlendirme süreçlerinde engel durumları göz önünde bulundurulur.

Engelli İşçi Hakları Nelerdir?

Türkiye’de engelli işçilerin hakları 4857 sayılı İş Kanunu ve 5378 sayılı Engelliler Hakkında Kanun  kapsamında güvence altına alınmıştır. Engelli bireylere iş hayatında daha çok yer verilmesi adına hem kamu kurumlarında hem de özel sektörde istihdam sınırlaması uygulanmaktadır. Bu doğrultuda özel sektörde %3, kamuda ise %4 oranında engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunmaktadır. 

İşe alım sürecinde engelli işçilere yönelik ayrımcılık söz konusu değildir. Engelliliği nedeniyle bireylerin işe alınmaması, daha düşük ücret ödenmesi veya farklı muamele yapılması kesinlikle yasaktır. Engelli memurlarda olduğu gibi engelli işçilerde de görev tanımının, çalışma koşullarının ve ortamının engel durumuna uygun olması gerekir. Dolayısıyla ilgili işveren engelli işçilere erişilebilir bir çalışma ortamı sağlamak ve gerekli ekipmanları temin etmekle yükümlüdür.

Diğer yandan engelli işçilere sağlık durumlarını tehlikeye atacak ve engel durumunu olumsuz etkileyecek görevlerin verilmesi kesinlikle yasaktır. Ayrıca engelli işçi kendi istemediği takdirde gece vardiyasında görevlendirilemez. Buna ek olarak engelli işçinin fazla mesai yapmasının sağlık yönünden sakıncalı görülmesi durumunda işçi fazla mesaiye zorlanamaz. 

Öte yandan engelli işçiler yıllık izinlerini kullanırken öncelikli sayılırlar. İşten çıkarma süreçlerinde ise engelli işçiler için ayrımcılığın önüne geçmek adına fesihlerde engel durumunun gerekçe gösterilmesi yasaktır. İş dışındaki günlük hayatta, engelli kimlik kartı bulunan işçiler şehir içi ulaşım indirimleri, müze girişleri ve sosyal desteklerden de yararlanma hakkına sahiptir.

Hangi Faturalarda Engelli İndirimi Var?

Türkiye’de engelli bireylere özel fatura indirimi kurumların kendi insiyatifindedir ancak genel olarak elektrik, su, doğalgaz ve GSM hizmetlerinde engelli indirimi uygulandığı görülebilir. Bazı belediyelerde engelli kimlik kartı bulunan kişilere özel sosyal tarife adı altında %30’a varan su faturası indirimleri söz konusudur. Diğer yandan engelli bireylerlerin sosyal yardım kapsamında girmesiyle devlet tarafından Elektrik Tüketim Desteği sağlanması mümkündür. Bu destek kapsamında hanedeki kişi sayısına göre aylık destek sağlanır. 

Türk Telekom, Turkcell ve Vodafone gibi GSM operatörleri ise engelli kimlik kartı sunan müşterilere %25 ila %40 arasında değişen mobil hat ve internet paket indirimlerinin yanı sıra  ek avantajlı tarifeler ve daha düşük taahhüt ücretleri sunmaktadır. Öte yandan TTNET, Superonline, Turknet gibi internet servis sağlayıcıları da engellilere özel olarak  belirli oranlarda indirim uygulamaktadır.

Engelli Kartı Nerelerde Geçerli?

Engelli kimlik kartı, engelli bireylerin belirli alanlarda indirim ve avantaj elde etmesini sağlayan resmi bir belgedir. Engelli kartın geçerli olduğu alanlar aşağıda sıralanmıştır:

• Şehir içi toplu taşımada geçerlidir: Belediye otobüsleri, metro, tramvay, metrobüs, vapur ve diğer tüm şehir içi ulaşım araçlarında engelli kimlik kartı sayesinde ücretsiz veya indirimli seyahat edilebilir.
• Şehirlerarası ulaşımda indirim sağlar: Engelli kartı ile TCDD tren seferlerinde, otobüs firmalarında ve bazı havayolu şirketlerinde engelli yolculara özel indirimli bilet uygulamaları bulunur.
• Müze ve ören yerlerine ücretsiz giriş hakkı verir: Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı müzeler, ören yerleri, tarihi mekanlar ile birçok belediye tiyatrosu ve kültür merkezine engelli kartı kullanılarak ücretsiz giriş sağlanır.
• Kamu kurumlarında işlem önceliği tanır: Hastaneler, aile sağlığı merkezleri, SGK, PTT, bankalar ve belediye birimlerinde engelli kimlik kartı sayesinde işlem önceliği elde edilir.
• Fatura indirimlerinde geçerlidir: Engelli kimlik kartı belediyelerin sosyal tarifeleri kapsamında su indirimi, elektrik tüketim desteği gibi avantajlara erişmeyi kolaylaştırır.
• GSM ve internet tarifelerinde indirim sağlar: Turkcell, Türk Telekom ve Vodafone gibi operatörlerde engelli kartı bulunan bireylere özel %25–40 arasında değişen indirimli hat ve tarifeler sunulur. 
• Belediyelerin sosyal yardım ve hizmetlerinde geçerlidir: Engelli kart sahipleri, tekerlekli sandalye, medikal malzeme desteği, evde bakım hizmetleri, sosyal yardım başvuruları gibi yerel hizmetlerde öncelik tanınır.
• Kamuya ait sosyal tesislerde avantaj sağlar: Belediyelere, bakanlıklara veya kamu kurumlarına bağlı misafirhane, sosyal tesis ve dinlenme alanlarında engelli kimlik kartı sayesinde indirimli kullanım imkanı sağlanır.

Cep Telefonu Alırken Engelli İndirimi Var mı?

Hayır, cep telefonu alırken devlet tarafından engellilere özel bir indirim uygulaması söz konusu değildir. Her ne kadar bazı operatörler dönemsel olarak engelli bireylere özel kampanyalar düzenlese de genel olarak sürekli uygulanan bir indirim yoktur.  Turkcell, Vodafone ve Türk Telekom gibi operatörler genellikle cep telefonu alımına yönelik değil hat alımı, tarife ve paketlere yönelik indirimler uygulamaktadır. 

Özel Hastanelerde Engellilere İndirim Var mı?

Hayır,  devlet tarafından özel hastanelerde engellilere özel olarak uygulanan indirim hakkı bulunmaz. Bazı özel hastaneler kendi inisiyatifleri doğrultusunda engelli bireylere yönelik indirim uygulasalar da bu konuda yasal bir düzenleme yoktur. Örneğin Dünya Göz Hastanesi, %40 ve üzeri engelli raporuna sahip bireylere ve yakınlarına belirli tedavilerde indirimli hizmet sunmaktadır. 

Ancak özel hastanelerde uygulanacak indirim oranlarının, kapsamın ve şartların tamamen hastanenin kendi kararına bağlı olduğu unutulmamalıdır. Mağduriyet yaşamamak adına özel hastanelerden hizmet almadan önce ilgili kurumla iletişime geçerek o dönemde geçerli indirim veya kampanya olup olmadığını öğrenmek oldukça önemlidir.

Engelliler Muayene Ücreti Ödüyor mu?

Evet, engelli bireyler de muayene ücreti ödemektedir. Mevcut durumda, engellilerin muayene ücreti ödememesi ile ilgili herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Devlet hastanelerinde ve sağlık ocaklarında muayeneler SGK kapsamında karşılanmaktadır ancak  diğer vatandaşlar gibi engelli kişiler de katılım payı adı altında küçük tutarlı bir ödeme yapar. Yalnızca bazı özel durumu olan bireyler (2022 engelli aylığı alanlar, sosyal yardım kapsamındakiler veya kronik hastalığı olanlar) bu ücretten muaf tutulabilirler. Ancak bu muafiyetin engellilik durumundan değil, kişinin sosyal yardım statüsünden veya sağlık durumundan kaynaklandığı unutulmamalıdır. 

Engelli Raporu İle Nelerden Yararlanabilirim?

Engelli raporu hem sosyal hem ekonomik birçok destekten yararlanmayı sağlayan önemli bir belgedir. Engelli raporu ile yararlanılabilecek avantajlar arasında; vergi avantajları, sosyal yardımlar, emeklilik hakları, eğitim destekleri, sağlık hizmetleri, ulaşım avantajları, fatura ve iletişim indirimleri, kültürel haklar, kamu hizmetleri ve belediye destekleri gibi başlıklar yer alır.

Engelli raporu ile yararlanılabilecek alanlar şöyle sıralanabilir:

• Vergi avantajları: Gelir vergisi indirimi, ÖTV–MTV muafiyeti, emlak vergisi muafiyeti ve gümrük vergisi muafiyeti.
• Sosyal yardımlar: 2022 engelli aylığı, evde bakım maaşı ve muhtaç aylığı.
• Emeklilik hakları: Malulen emeklilik ve vergi indirimiyle erken emeklilik.
• Eğitim destekleri: Özel eğitim, kaynaştırma eğitimi, ücretsiz taşıma ve sınav kolaylıkları.
• Sağlık hizmetleri: Evde sağlık hizmeti, rehabilitasyon ve tıbbi cihaz desteği.
• Ulaşım avantajları: Şehir içi ücretsiz/indirimli ulaşım ve şehirlerarası seyahat indirimleri.
• Fatura ve iletişim indirimleri: Su indirimi, elektrik desteği ve GSM tarifelerinde %25–40 indirim.
• Kültürel haklar: Müze ve ören yerlerine ücretsiz giriş.
• Kamu hizmetleri: Sıra önceliği ve engelli kimlik kartının sağladığı ek avantajlar.
• Belediye destekleri: Medikal malzeme yardımı, sosyal yardımlar ve TOKİ engelli konut kontenjanı.

Kaynakça

• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
• 5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun
• 4857 Sayılı İş Kanunu
• 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu
• 28931 Sayılı Ücretsiz veya İndirimli Seyahat Kartları Yönetmeliği