Daini Mürtehin Nedir, Nasıl Kurulur ve Nasıl Kaldırılır?

Kredi, sigorta ve teminat işlemlerinde sıkça karşılaşılan bazı uygulamalar, hem borçlu hem de alacaklı açısından kritik önem taşır. Bu işlemler, çoğu zaman teknik terimler ve yasal prosedürlerle iç içe olduğu için süreçlerin doğru anlaşılması son derece gereklidir. Özellikle bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde uygulanan çeşitli kayıtlar, hem mal güvenliğini hem de alacak tahsilini güvence altına almak amacıyla devreye girer. 

Bu yazımızda, finansal işlemler sırasında sıklıkla karşımıza çıkan daini mürtehin uygulamasının detaylarına odaklanacağız. Daini mürtehinin ne olduğu, nasıl kurulduğu, nasıl kaldırıldığı ve poliçelere nasıl işlendiği gibi temel konulara açıklık getireceğiz. Ayrıca değişiklik ve muvafakat süreçlerinden vergi numarası sorgulamasına, DASK ve kasko gibi farklı sigorta türlerinde nasıl uygulandığına kadar birçok başlık altında güncel ve pratik bilgiler sunacağız. 

Daini Mürtehin Nedir?

Daini mürtehin, borçlunun malı üzerinde rehin hakkı tanıyarak alacaklının riskini azaltan hukuki bir uygulamadır. Bu uygulama, özellikle bankacılık ve sigortacılık sektörlerinde sıkça görülür. Daini mürtehin, banka işlemlerinde kredi verildiğinde, borcun ödenmesini güvenceye almak için taşınır ya da taşınmaz bir mal üzerinde bir rehin hakkı sağlar. Bu rehin hakkı, borç ödenmediğinde devreye girer. Bu durumda banka, rehinli malın satışından elde edilen paradan alacağını öncelikli olarak tahsil eder.

Daini mürtehin şerhi, bu güvenceyi hukuken geçerli hale getiren kritik bir kayıttır. Örneğin bir konut kredisi alındığında, hem tapu siciline ipotek şerhi düşülür hem de sigorta poliçesine daini mürtehin şerhi eklenir. Bu şerh, sigorta şirketine, herhangi bir hasar durumunda ödenecek tazminatın öncelikle daini mürtehin banka tarafından alınacağını bildirir. Böylece banka, hem mal üzerindeki rehinle hem de sigorta tazminatı üzerinde bir hak sahibi olur.

Borç tamamen ve eksiksiz bir şekilde ödendiğinde ise daini mürtehin hakkı sona erer. Borç kapatıldığında, daini mürtehin şerhi de ilgili sicil ve poliçelerden silinir. Bu aşamada banka, artık mal üzerindeki hakkından feragat eder ve rehin kaldırılır. Tüm bu süreç, hem borçlu hem alacaklı için hukuki güvence sağlar.

Daini Mürtehin Nasıl Kurulur?

Daini mürtehin hakkının kurulması, hem alacaklı hem de borçlu açısından belirli yasal ve teknik adımların doğru şekilde tamamlanmasını gerektirir. Daini mürtehin süreci özellikle banka kredilerinde teminatın geçerli hale gelmesi açısından önemlidir. Aşağıda daini mürtehin hakkının nasıl kurulduğunu adım adım görebilirsiniz:

1. Adım: Taraflar Arasında Protokol veya Kredi Sözleşmesi Yapılması

Alacaklı (çoğunlukla bir banka) ile borçlu arasında, kredi ilişkisinin şartlarını ve teminat detaylarını içeren yazılı bir sözleşme düzenlenir. Bu sözleşmede; verilen borcun türü, tutarı, ödeme koşulları ve karşılığında hangi malın teminat olarak gösterileceği açık ve ayrıntılı şekilde yer alır. Ayrıca teminatın nasıl değerlendirileceği, sigorta şartları ve daini mürtehin hakkının kapsamı da sözleşmeye dahil edilir. 

Bu belge, yalnızca bir borç ilişkisini değil, alacaklının rehin hakkını ve sigorta tazminatından doğrudan yararlanma yetkisini de yasal olarak tanımlar. Sözleşmenin her iki tarafça imzalanmasıyla birlikte, daini mürtehin hakkının tesisi için gerekli ilk adım atılmış olur. Gerekli görülmesi halinde bu sözleşme noter huzurunda düzenlenerek resmiyet daha da pekiştirilebilir.

2. Adım: Teminat Malı İçin Sigorta Poliçesi Düzenlenmesi

Borçlu tarafından teminat gösterilen mal  (örneğin bir konut, araç ya da ticari ekipman) olası risklere karşı sigortalanır. Sigorta poliçesi, teminat altına alınan malın zarar görmesi ya da tamamen kullanılamaz hale gelmesi durumunda devreye girerek hem borçlunun mal varlığını hem de alacaklının alacağını korumayı amaçlar. Bu uygulama, özellikle araç kredilerinde kullanılan daini mürtehin kasko poliçeleriyle daha da belirgin hale gelir. 

Daini mürtehin kasko, sigorta kapsamında bir hasar gerçekleştiğinde, ödeme önceliğinin alacaklıya ait olduğunu garanti altına alır. Böylece yalnızca aracın korunması değil, bankanın ya da finans kuruluşunun tahsilat güvencesi de sağlanmış olur. Bu tür bir sigortalama, hem malın fiziksel risklerine karşı güvence sunar hem de finansal sistemde güvenli ve sürdürülebilir kredi ilişkilerinin kurulmasına katkı sağlar.

3. Adım: Sigorta Poliçesine Daini Mürtehin Şerhi Eklenmesi

Sigorta şirketi, düzenlenen poliçeye daini mürtehin şerhi ekleyerek alacaklının haklarını güvence altına alır. Bu şerh, sigorta teminatı kapsamında bir zarar meydana geldiğinde, sigorta tazminatının öncelikli olarak daini mürtehin banka tarafından tahsil edilmesini sağlar. Yani borçlunun malı sigortalı olsa bile, hasar ödemesi doğrudan borçluya değil, alacaklıya yapılır. 

4. Adım: Teminata Konu Malın Sicile Kaydedilmesi

Eğer rehin edilen mal bir taşınmaz ise ilgili rehin hakkı tapu siciline kaydedilir. Motorlu bir taşıt söz konusuysa, rehin bilgisi trafik tescil sistemine işlenir. Bu tür resmi kayıtlar yalnızca taraflar arasında değil, üçüncü kişilere karşı da geçerlidir. Yani borçlu malını satmak ya da devretmek istese bile kayıtlı rehin şerhi nedeniyle yeni malik bu yükümlülüğü bilerek alım yapar. Böylece alacaklının hakkı yalnızca borçluya karşı değil, mal üzerinde hak iddia edebilecek herkese karşı yasal güvence altına alınmış olur. Rehin kaydı kaldırılmadıkça mal üzerindeki tasarruf yetkisi sınırlı kalır.

5. Adım: Noter veya İlgili Kurum Onayı

Bazı durumlarda, sözleşme ve daini mürtehin şerhi gibi işlemler noter huzurunda gerçekleştirilir. Örneğin yüksek meblağlı ticari krediler, üçüncü kişilerin de taraf olduğu teminat sözleşmeleri veya taşınmaz rehni içeren işlemler gibi durumlarda bu işlemler genellikle noterde yapılır. Bu, belgelerin resmi geçerliliğini ve hukuki bağlayıcılığını artırır. 

Özellikle kurumsal borçlanmalarda, bankalar süreci noter aracılığıyla yürütmeyi tercih eder. Ayrıca noter onayı, ileride doğabilecek hukuki süreçlerde belge ve kayıtların delil niteliğini güçlendirir. Bu nedenle noterli işlemler, taraflar için ek bir güvence anlamına gelir.

Ticari kredi hakkında daha fazla bilgi edinebilmek için Ticari Kredi Nedir? Ticari Kredi Şartları Nelerdir? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Bu yazıda yer alan bilgiler sayesinde ticari kredinin nasıl alındığını ve bu krediye başvurmadan önce dikkat edilmesi gereken unsurları öğrenebilirsiniz.

Daini Mürtehin Nasıl Kaldırılır?

Daini mürtehinin kadırılması için öncelikle daini mürtehin şerhinin kaldırılması gerekir. Ancak daini mürtehin şerhi, banka tarafından kredi teminatı olarak konulan bir güvence olup, borç tamamen ödenmeden kaldırılması mümkün değildir. Yani kredinin son taksiti ödenmeden banka rehinli mal üzerindeki hakkından vazgeçmez. Bu nedenle şerhin kaldırılabilmesi için öncelikle tüm borcun eksiksiz şekilde kapatılması şarttır. Borcun ödenmesinin ardından borçlu olan kişi bankaya başvurarak şerhin kaldırılmasını talep edebilir. Bu noktadan sonra konut ya da taşıt üzerindeki rehin kaldırma işlemleri başlatılabilir. 

Ancak bu süreç, kredinin hangi yıl alındığına göre de değişkenlik gösterir.  Eğer kredi 2011 yılından önce çekilmişse ve daini mürtehin şerhi o dönemde eklenmişse, işlem biraz daha uzundur. Öte yandan 2011 sonrasında kullanılan kredilerde süreç çok daha pratiktir. Borç tamamen ödendikten sonra bankadan “borcu yoktur” yazısı alınır. Genellikle bu belgenin ardından banka, rehin kaldırma işlemini elektronik sistem üzerinden ilgili kuruma (tapu müdürlüğü ya da trafik şubesi) doğrudan bildirir. Tapu ya da trafik tescil kayıtları sistem üzerinden güncellenir ve şerh otomatik olarak kaldırılmış olur.

Daini Mürtehin Değişikliği Nasıl Yapılır?

​Daini mürtehin değişikliği, sigorta poliçelerinde yer alan rehin alacaklısının (genellikle banka) değiştirilmesi veya kaldırılması işlemini ifade eder. Bu durum, kredinin devri, borcun erken kapatılması veya yeni bir finans kuruluşuyla anlaşma yapılması gibi nedenlere bağlı olabilir. Değişiklik süreci, sigortalı, mevcut alacaklı ve sigorta şirketi arasında koordineli bir şekilde yürütülmelidir.​ Aşağıda daini mürtehin değişikliğinin nasıl yapıldığı sıralanmıştır:

• Sigorta Şirketine Değişiklik Talebinin İletilmesi: Daini mürtehin bilgisinin değiştirilmesi talebi, sigortalı tarafından sigorta şirketine yazılı olarak iletilir. Talepte, mevcut şerhin kaldırılması ya da yeni bir alacaklının eklenmesi istenir.
• Gerekli Belgelerin hazırlanması ve Sunulması: Sigorta şirketi tarafından istenen belgeler hazırlanarak kuruma teslim edilir. Genellikle bu belgeler arasında kimlik fotokopisi, poliçe örneği, dilekçe ve yeni daini mürtehin bilgileri yer alır.
• Mevcut Daini Mürtehinden Onay Alınması : Borcun tamamen ödenmediği durumlarda, mevcut daini mürtehinin onayı talep edilebilir. Onay verilmediği sürece değişiklik işlemi gerçekleştirilemez.
• Poliçenin Güncellenmesi: Sunulan belgeler ve onay doğrultusunda, sigorta şirketi tarafından poliçe üzerinde gerekli değişiklik yapılır. Eski daini mürtehin kaydı kaldırılır ya da yeni alacaklı bilgisi eklenir.
• Güncellenmiş Poliçenin Teslimi: Değişiklik işlemleri tamamlandıktan sonra, düzenlenmiş yeni poliçe sigortalıya verilir. Bu belge, yapılan değişikliğin geçerli olduğunu gösterir.
• İlgili Kurumlara Bildirim Yapılması: Daini mürtehin bilgisi tapu siciline ya da trafik tescil sistemine işlenmişse, yapılan değişiklik ilgili resmi kurumlara bildirilir. Böylece kayıtlarda güncel bilgi yer almış olur.

Daini Mürtehin Nasıl Yazılır?

Sigorta poliçelerinde daini mürtehin bilgisi eklenirken dikkatli ve doğru bir metin hazırlanması gerekir. Bu yüzden daini mürtehin yazılırken açık, anlaşılır ve resmi bir dil kullanılmasına özen gösterilmelidir. Bu şerhin temel amacı, sigorta tazminatının öncelikle hangi kuruma ödeneceğini netleştirmektir. Bu nedenle ödeme önceliği tanınan alacaklının bilgileri eksiksiz ve hatasız şekilde yer almalıdır. Belgede, alacaklı kurumun adı, açık adresi, vergi numarası ve iletişim bilgileri gibi detaylara mutlaka yer verilmelidir. 

Uygulamada, genellikle şu ifadeye benzer bir metin tercih edilir: “Bu poliçeye konu olan teminattan doğacak sigorta tazminatı, öncelikli olarak [Banka Adı]’na ödenecektir.” Bu ifade poliçede yer aldığında, sigorta şirketi herhangi bir hasar durumunda tazminat bedelini doğrudan ilgili bankaya aktarır.

Ancak şerhin geçerli olabilmesi için, sadece yazılması yeterli değildir. Sigorta şirketi tarafından resmi olarak poliçeye işlenmeli ve hem sigortalı hem de daini mürtehin olarak belirtilen kurum tarafından imzalanmalıdır. Aksi takdirde şerhin hukuki bağlayıcılığı olmayabilir. Ayrıca sigorta süresi boyunca şerhin güncel tutulması da önemlidir. 

Alacaklı kurumun bilgilerinde değişiklik olması durumunda poliçe üzerinde gerekli güncellemeler yapılmalıdır. Eksik, hatalı ya da belirsiz yazılmış bir şerh, hasar anında tazminatın yanlış kişiye ödenmesi gibi ciddi sorunlara yol açabilir. Bu nedenle daini mürtehin şerhi hazırlanırken sigorta şirketinin formatına uygun, eksiksiz ve açık bir metin oluşturulmalı, gerektiğinde banka ve sigorta şirketiyle önceden görüşülerek içerik netleştirilmelidir.

Daini Mürtehin Vergi No Nasıl Öğrenilir?

Daini mürtehin olarak belirtilen alacaklı kurumun vergi kimlik numarasına ulaşmak için birkaç yöntem kullanılabilir. İlk olarak, e-Devlet sistemi üzerinden “Vergi Kimlik Numarası Sorgulama” hizmeti aracılığıyla sorgulama yapılabilir. İlgili kuruma ait bilgiler girildiğinde, sistemde kayıtlı olan vergi numarası görüntülenebilir. 

Alternatif olarak Gelir İdaresi Başkanlığı’nın İnteraktif Vergi Dairesi (İVD) platformu üzerinden de sorgulama işlemi gerçekleştirilebilir. Kurumun adı ve gerekli bilgiler girilerek sistem üzerinden sonuç alınabilir. Eğer kurumun vergi levhasına ulaşım sağlanabiliyorsa, vergi numarası doğrudan bu belge üzerinden de görülebilir. 

Ayrıca ihtiyaç duyulduğunda ilgili kurumla iletişime geçilerek vergi kimlik numarasının paylaşılması talep edilebilir. Bu tür bilgiler, genellikle yalnızca yetkili kişilerle ve resmi işlemler kapsamında paylaşılmaktadır. Başvuruda bulunan kişinin kimlik bilgileri ve işlemle olan ilgisi doğrulanmadıkça bilgi paylaşımı yapılmamaktadır.

SIK SORULAN SORULAR

Poliçe Üzerinde Daini Mürtehin Mevcut mu Ne Demek?

Sigorta poliçesinde daini mürtehin mevcut ifadesi yer alıyorsa bu, poliçeye bir alacaklının rehin hakkıyla eklendiğini gösterir. Genellikle krediyle alınan bir mal (örneğin araç ya da konut) sigortalanırken, kredi veren banka daini mürtehin olarak poliçeye dahil edilir. Bu durumda, sigorta kapsamında bir hasar oluştuğunda, ödenecek tazminat önce bankaya aktarılır. Yani sigorta bedeli doğrudan sigorta ettirene değil, rehin hakkı olan alacaklı kuruma ödenir.

Daini Mürtehin Muvafakatı Ne Anlama Gelir?

Daini mürtehin muvafakatı, sigorta poliçesinde adı geçen alacaklı kurumun, poliçede yapılacak değişikliklere veya sigorta ödemesinin başka bir kişiye yapılmasına izin verdiğini gösteren resmi bir belgedir. Bu onay olmadan, poliçede yer alan daini mürtehinin hakları korunmaya devam eder ve sigorta şirketi ödeme ya da değişiklik işlemini tek başına gerçekleştiremez. Örneğin krediyle alınmış bir aracın sigortasında banka daini mürtehinse ve araç satılacaksa, rehinli bankadan yazılı muvafakat alınması gerekir. 

Sigortada Daini Mürtehin Ne Demek?

Sigortada daini mürtehin, sigorta poliçesine eklenen bir kayıtla, alacaklı kurumun sigorta tazminatında öncelikli hak sahibi olması demektir. Bu uygulama, krediyle alınan araç, konut veya benzeri varlıkların sigortalanması sırasında kullanılır. Sigortada ya da kaskoda daini mürtehin kaydı varsa, ödeme hakkı öncelikle alacaklıya aittir. Bu şerhin poliçeye resmi olarak eklenmiş ve sigorta şirketi tarafından onaylanmış olması gerekir.

DASK'ta Daini Mürtehin Ne Anlama Gelir?

DASK poliçesinde daini mürtehin ifadesi, deprem sigortası kapsamında oluşacak tazminatın öncelikle kredi veren kuruma ödeneceğini gösterir. Genellikle konut kredisiyle alınan evlerde, banka alacağını güvence altına almak için daini mürtehin DASK kaydıyla poliçeye eklenir. Böyle bir durumda, deprem nedeniyle oluşan bir zarar sonrası sigorta tazminatı önce bankaya aktarılır, kalan tutar varsa sigortalıya ödenir. 

Trafik Poliçesine Daini Mürtehin Eklenir mi?

Hayır, trafik poliçesine daini mürtehin eklenemez. Çünkü zorunlu trafik sigortası, yalnızca kazada zarar gören üçüncü kişilerin maddi ve bedensel zararlarını karşılamak için düzenlenir. Bu poliçeden doğan tazminat ödemeleri, sigortalıya veya alacaklı kuruma değil, doğrudan karşı tarafa yapılır. Oysa daini mürtehin uygulaması, sigorta tazminatının öncelikle alacaklıya ödenmesini sağlar ve bu nedenle kasko, konut veya hayat sigortası gibi poliçelere eklenebilir. Ancak trafik sigortasında bu sistem  bulunmadığı için daini mürtehin şerhi uygulanmaz.