Murabaha ve Murabaha Kredisi Nedir? Sistemi Nasıl Çalışır?

Murabaha, finansal işlemler ve bankacılık uygulamaları açısından hem bireyler hem de işletmeler için önemli bir yöntemdir. Bu yazımızda, murabahanın temel yapısından başlayarak kredi uygulamaları, sistemin işleyişi ve muhasebe sürecine kadar birçok konuyu ele alacağız. Öncelikle murabaha sisteminin genel çerçevesine ve bankacılık alanındaki kullanımına değinerek ardından kredi sürecinin nasıl işlediğini adım adım inceleyeceğiz. Kredi hesaplamaları nasıl yapılır, hangi bankalar bu sistemi uygular gibi pratik bilgiler sunarken, leasing ile farkları ve muhasebe kayıt süreçleri gibi daha teknik ayrıntılara da yer vereceğiz.

Murabaha Nedir?

Arapça kökenli bir kelime olan murabaha, kâr etmek ya da kazanç sağlamak anlamına gelir. Genellikle bir şeyin alış fiyatı üzerine belli bir kâr eklenerek satılması durumunu ifade eder. Yani bir kişi bir malı kaça aldığını ve ne kadar kârla sattığını açıkça söyler. Bu şekilde yapılan satışa murabaha denir.

Öte yandan murabaha dürüstlük ve açıklık içeren bir ticareti anlatır. Çünkü burada alıcı, satıcının ne kadar kazandığını bilir. Gizli bir kâr yoktur, her şey açık bir şekilde konuşulur. Eskiden beri ticarette kullanılan bu kavram, güvene dayalı alışverişi temsil eder. İnsanlar arasındaki alışverişlerin açık ve adil olmasını sağlar. Bu yüzden murabaha hem kazanç hem de dürüstlük anlamı taşıyan bir ticaret şeklidir.

Murabaha Sistemi Nedir?

Murabaha sistemi, İslami finans çerçevesinde geliştirilen ve faiz içermeyen bir finansman yöntemidir. Bu sistemin temelinde, bir malın alış maliyetine sabit bir kâr eklenerek satılması yer alır. Uygulamada en çok katılım bankaları tarafından kullanılır. 

Banka, müşterinin talebi üzerine gerekli ürünü ya doğrudan kendisi satın alır ya da müşterisini vekil tayin ederek alım işlemini gerçekleştirir. Ardından belirlenen kârla birlikte bu malı müşteriye vadeli olarak satar. Bu uygulama, murabaha bankacılık sistemi olarak da adlandırılır.

İslam dininde faizin haram sayılması nedeniyle, murabaha sistemi borç üzerinden kazanç elde etmeyi değil, gerçek ticaret yoluyla gelir sağlamayı hedefler. Bu yönüyle hem ahlaki hem de dini bakımdan kabul edilebilir bir yöntem sunar. Murabahanın işleyişi basit ve nettir. Banka, malı ya kendisi satın alır ya da müşteriyi vekil olarak kullanarak alım işlemini yaptırır. Daha sonra bu malı, alış fiyatına belirli bir kâr ekleyerek müşteriye satar. Satış yapılmadan önce taraflar, malın fiyatı, banka kârı, ödeme şekli ve teslim tarihi gibi detayları içeren bir sözleşme imzalar. Genel olarak malın mülkiyeti, ödeme tamamlanana kadar bankada kalır. 

Günümüzde, katılım bankalarının en yaygın kullandığı finansman modeli olan murabaha, üretimden tüketime kadar birçok ticari işlemde, özellikle yatırım malları, hammadde ve nihai ürün alımlarında tercih edilmektedir.

Özetlemek gerekirse, murabaha faizsiz ama kazançlı bir ticari finansman yöntemidir. Gerçek bir ürün alınır, açık bir şekilde kâr konur, vade belirlenir ve ticaret yapılır. Bu da hem İslami kurallara uygunluk sağlar hem de reel ekonomik faaliyeti destekler.

Murabaha Kredi Sistemi Nasıl Çalışır?

Murabaha kredi sistemi, bir mal veya hizmetin banka tarafından satın alınıp, üzerine belirli bir kâr eklenerek müşteriye vadeli olarak satılması esasına dayanır. Murabaha kredi sistemi sırasıyla şu şekilde çalışır:

1. Müşteri almak istediği malı belirler ancak satıcıyla doğrudan bir satış sözleşmesi yapmaz. Bunun yerine, katılım bankasına başvurarak malın kendisi adına alınmasını talep eder.
2. Banka, müşterinin ödeme gücünü ve malın murabaha şartlarına uygunluğunu değerlendirir. Eğer işlem onaylanırsa, banka ile müşteri arasında bir sözleşme yapılır. Bu sözleşmede; malın tanımı, alış fiyatı, banka tarafından eklenecek kâr oranı, toplam satış bedeli, ödeme planı ve teslim koşulları net biçimde belirtilir.
3. Banka malı doğrudan satın alır ya da müşteriye vekalet vererek alımı onun yapmasını sağlar. Her durumda, ödeme doğrudan bankadan satıcıya yapılır. Bu sayede müşteri malı kendi parasıyla değil, banka adına almış olur.
4. Banka, aldığı malı üzerine belirlenen kârı ekleyerek müşteriye satar. Satış genellikle taksitli ve vadeli olur. Ödemeler başlamadan önce mal müşteriye teslim edilir. Ancak ödeme tamamlanana kadar mülkiyet genellikle bankada kalır.
5. Müşteri, sözleşmeye uygun şekilde taksit ödemelerini yapar. Ödeme süreci boyunca taraflar arasında belirlenen şartlara göre işlem devam eder.

Bu sistemde dikkat edilmesi gereken bazı noktalar da vardır. Öncelikle, işlem konusu mutlaka somut bir mal ya da hizmet olmalıdır. Vergi, ceza, harç veya sadece nakit ihtiyacı gibi durumlar murabaha kapsamında finanse edilemez. Ayrıca malın İslami kurallara uygun olması gerekir. İçki, kumar, müstehcen yayınlar gibi ürünler bu sistemin dışında tutulur.

Murabaha Kredisi Nasıl Hesaplanır?

Murabaha kredisi hesaplanırken temel prensip, malın alış fiyatına sabit bir kâr eklenerek toplam satış bedelinin belirlenmesidir. Bu kâr, sabit bir tutar olarak belirlenebileceği gibi, alış fiyatı üzerinden belirli bir yüzde oranında da hesaplanabilir. Önemli olan, bu kâr oranının hem müşteriyle önceden açıkça paylaşılması hem de sözleşmeye net şekilde yazılmasıdır.

Örnek vermek gerekirse; banka ya da finans kurumu tarafından 4.000.000 TL’ye satın alınan bir ev için %5 oranında kâr eklenirse, toplam satış fiyatı 4.200.000 TL olur. Bu tutar, müşteriyle belirlenen vade süresine bölünerek taksitlendirilir ve müşteri, ödemelerini bu plana göre yapar. Böylece müşteri, malın kendisine kaça mâl olduğunu ve ne kadar ödeme yapacağını en baştan bilir. Kâr oranı belirlenirken piyasa koşulları, vadeli satış süresi, finansman tutarı ve müşteri riski gibi unsurlar dikkate alınır.

Murabaha Kredisi Veren Bankalar Hangileri?

Murabaha kredisi kullanmak isteyenler için Türkiye’de hizmet veren bazı katılım bankaları bu finansman yöntemini aktif şekilde uygulamaktadır. Aşağıda, murabaha kredisi hizmeti veren bankaların güncel listesi yer almaktadır:

• Türkiye Finans Katılım Bankası
• Kuveyt Türk Katılım Bankası
• Albaraka Türk Katılım Bankası
• Vakıf Katılım Bankası
• Ziraat Katılım Bankası
• Emlak Katılım Bankası
• Türk Eximbank

Murabaha Ürünleri Nelerdir?

Katılım bankaları, müşterilerinin çeşitli ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla farklı alanlarda murabaha ürünleri sunmaktadır. Bu ürünler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Konut Finansmanı
• Arsa Finansmanı
• Taşıt Finansmanı
• Motosiklet Finansmanı
• İş Yeri Finansmanı
• Ticari Mal ve Hizmet Finansmanı

Leasing ve Murabaha Kredisi Arasındaki Fark Nedir?

Leasing ve murabaha kredisi, özellikle yatırım ve varlık edinimi süreçlerinde sıkça karşılaştırılan iki farklı finansman seçeneğidir. Aşağıdaki tabloda, bu iki yöntemin temel farkları çeşitli yönleriyle detaylı şekilde karşılaştırılmıştır:

Leasing yönteminin ne olduğunu ve finansal kiralama sürecinde hesaplamaların nasıl yapıldığını merak ediyorsanız, Leasing Nedir, Leasing Hesaplama Nasıl Yapılır? başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Murabaha Muhasebe Kaydı Nasıl Yapılır?

Murabaha işlemlerinin muhasebeleştirilmesinde, sürecin her adımı kendi zamanında ve içeriğine uygun olarak kayıt altına alınır. İlk aşamada, banka ya da finans kurumu müşterinin talep ettiği malı kendi adına satın alır. Bu işlem, stoklar hesabına borç, bankalar hesabına ise alacak kaydedilerek muhasebe sistemine yansıtılır. 

Malın alımı tamamlandıktan sonra, müşteriyle yapılan murabaha sözleşmesi doğrultusunda satış işlemi gerçekleştirilir. Bu noktada, müşteriye satılan maldan doğan alacak, muhasebe kayıtlarına alınır. Toplam satış bedeli, müşteriden tahsil edilecek tutar olarak alacaklar hesabına yazılırken; malın alış bedeli satışlar hesabına, elde edilen kâr ise diğer olağan gelirler hesabına aktarılır. Varsa, hesaplanan KDV tutarı da ayrı bir kalemde gösterilir.

Müşteri taksit ödemelerine başladığında, her ödeme tarihi geldiğinde yapılan tahsilatlar ayrı ayrı muhasebe kayıtlarına geçirilir. Ödenen taksit tutarı, banka tarafından alınan para olarak “bankalar” hesabına borç olarak yazılır. Aynı anda, bu tutarın içindeki ana para “alacaklar” hesabına, bankanın kazandığı kâr “gelir” hesabına ve varsa katma değer vergisi “KDV” hesabına alacak olarak kaydedilir. Böylece her ödeme, hem malın bedelinin ne kadarının tahsil edildiğini hem de bankanın kârının ne aşamada olduğunu net bir şekilde gösterir.