Kredibilite Nedir? Nasıl Öğrenilir, Hesaplanır ve Yükseltilir?

Kredibilite, kişinin ya da kurumun mevcut borçlarını ödeme yeteneğini yansıttığı gibi geçmişteki finansal disiplinini ve güven oluşturma kapasitesini de ölçmeye de yardımcı olur Dolayısıyla kredibilitenin analiz edilmesi, bireyler ve işletmeler açısından önemlidir. Bu yazımızda kredibilitenin ne olduğunu, nasıl hesaplandığını ve nasıl öğrenildiğini inceleyeceğiz. Ayrıca kredibilite raporuna, kredibilite yükseltme yollarına ve kredibilite analizinin nasıl yapıldığına dair kapsamlı bilgiler sunacağız.

Kredibilite Nedir?

Kredibilite, bir kişinin ya da kurumun borçlarını geri ödeme konusundaki güvenilirliğini ifade eden puanlama sistemidir. Bu puanlama sisteminde bankalar ya da finansal kuruluşlar, bazı ölçeklerden yararlanarak bireylerin ya da işletmelerin geçmişteki ödeme alışkanlıklarını ve mali disiplinlerini analiz eder ve bir güven seviyesi belirler. Bu değerlendirme sonucunda kişiye ya da kuruma özel bir kredi notu oluşturulur. Oluşturulan bu not, bankalara göre 0 ile 1000 arasında değişiklik gösterir. Bu durumda not ne kadar yüksekse, kişinin ya da işletmenin o kadar güvenilir olduğu anlamına gelir.

Finansal itibar olarak da adlandırılan kredibilite yalnızca bankalardan kredi alırken değil, ticari hayatta da önemli bir rol oynar. Örneğin bir işletme, tedarikçilerine olan borçlarını düzenli şekilde ödemezse ya da müşterilerine verdiği sözleri tutamazsa, ticari itibarı zedelenir ve güven kaybı yaşanır. Bu durumda iş hacmi ve büyüme potansiyeli olumsuz yönde etkilenebilir.  

İyi bir kredibiliteye sahip olmak, ihtiyaç duyulduğunda uygun şartlarla krediye ulaşmayı kolaylaştırır. Bankalar, düzenli ödeme yapan ve mali yükümlülüklerini zamanında yerine getiren birey ya da kurumlara daha kolay kredi verebilir. Ayrıca bu kişilere sunulan faiz oranları da daha düşük olabilir. Dolayısıyla bireysel ve kurumsal alanda güvenilir bir finansal profil inşa etmek için kredibiliteye özen göstermek gerekir.

Kredibilite Nasıl Hesaplanır?

Kredibilite hesaplama işleminde ödeme geçmişi, borçlu olunan tutarın toplamı, kredi geçmişinin süresi, kredi türleri ve yeni kredi gibi çeşitli kriterlerden faydalanılır. Bu kriterlerin etki oranları, kredibilite hesaplaması üzerinde etkilidir. Aşağıda kredibilite hesaplaması sırasında önemli olan kriterlerin etki oranları yer almaktadır:

Orta Riskli Kredi Notuna Kredi Veren Bankalar 2025 başlıklı yazımızı okuyarak orta riskli kredi notunun ne olduğunu ve bu kredi notuna sahip olan kişilere kredi veren bankaları inceleyebilirsiniz.

Kredibilite Nasıl Öğrenilir?

Kredibilitenin öğrenilebilmesi için başvurulabilecek bazı yöntemler vardır. Bu yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

1. Yöntem: Findeks Üzerinden Öğrenme: Findeks notu, kredibilitenin ölçülmesini sağlayan ve yaygın şekilde kullanılan yöntemlerden biridir. Bireyler, Findeks’in resmi web sitesine giriş yaptıktan sonra kredi notu sorgulama adımından gerekli bilgileri doldurarak kredi notunu öğrenebilir. Kredi notu yüksek olan bireylerin kredibilitesi de o kadar yüksektir. 
2. Yöntem: Bankaların Mobil Uygulamaları ve İnternet Şubeleri Üzerinden Öğrenme: Bazı bankalar, müşterilerinin kredi notu bilgilerini dijital platformları üzerinden sunar. Örneğin Akbank ve Garanti BBVA gibi bankalar, kredi risk raporu ve buna benzer sekmeler ile müşterilerin kredi notunu görebilmelerine imkan tanır. Ancak bunun için banka müşterisi olmak gerekir. 
3. Yöntem: e-Devlet Üzerinden Öğrenme: e-Devlet platformu özelinde bulunan Merkezi Risk Sistemi, risk bilgilerinin öğrenilmesini sağlar. Bu sistem kredi notu vermese de borç tutarı, kredi limiti ve hesap bilgileri gibi bazı kredibilite bilgilerine ulaşmayı mümkün kılar. e-Devlet platformu aracılığıyla işlem gerçekleştirmek için ilgili adımları takip ederek risk raporu başvurusu yapılmalıdır.

Kredibilite Raporu Nedir?

Kredibilite raporu, bireylerin ya da kurumların finansal güvenilirliğini kanıtlayan ayrıntılı bir rapordur. Bankalar, finansal kuruluşlar, ortaklar ya da yatırımcılar; kişi ya da kurumun kredi değerini öğrenmek ve analiz etmek için kredibilite raporunu tercih eder. Raporda yer alan borç ödeme kapasitesi, finansal güvenilirliğin öğrenilmesi açısından önem arz eder. 

Kredibilite raporunda birey ise kişinin adı, soyadı, kimlik numarası ve adresi yer alır. Ancak kredibilite raporu bir şirket unvanı ile alınacak ise ticaret unvanı, vergi numarası ve faaliyet alanı gibi bilgilerin raporda yer alması gerekir. Ancak her ikisinde de gelir-gider durumu, varlıklar-borçlar, kredi ve kredi kartı bilgileri, geri ödeme düzeni, yasal takipteki borçlar, geçmiş ödemeler, ticari ilişkilerde kullanılan bilgiler de kredibilite raporunda yer alır. 

Kredibilite Yükseltmenin Yolları Nelerdir?

Kredibilite artırma yolları, bireysel ve kurumsal açıdan farklı şekilde incelenir. Bankaların, tedarikçilerin ya da yatırımcıların nezdinde ödeme yapma yeteneğinin ve güvenin artırılması için çeşitli yöntemler izlenebilir. Bu yöntemler aşağıdaki gibi sıralanabilir;

Bireysel Açıdan Kredibilite Yükseltme Yolları

• Kredi ve Faturaların Zamanında Ödenmesi: Kredibilite artırma yöntemlerinin en kritik noktası, kredi ve faturaların zamanında ödenmesidir. Özellikle elektrik, su ve doğalgaz gibi çeşitli faturaları geciktirmeden ödeyen kişilerin ya da kurumların kredi notu artış göstereceği için kredibilitenin artırılması da mümkündür.
• Stabilitenin Düşük Tutulması: Stabilite, süreklilik anlamına gelen bir faktördür ve kredibilite değerlendirmesinde oldukça etkilidir. Örneğin bir kurumda uzun süre çalışan bir bireyin kredibilitesi, sürekli kurum değiştiren bir bireyin kredibilitesine göre daha yüksektir. Dolayısıyla stabilitesi düşük olan kişiler, bankaların gözünde riskli olarak değerlendirilir. Ayrıca adres değişikliğinin sık sık yapılması da stabiliteyi düşürür ve bu durum, kredibilite değerinin olumsuz etkilenmesine neden olur.
• Limit Doluluk Oranlarının Kontrol Edilmesi: Kredi limitinin doluluğu, bu doluluğun sürekli olup olmadığı ya da limit aşımları gibi durumlar, kredibiliteyi oluşturan kritik faktörlerdir. Borçlanma eğilimi yüksek olan ve limitinin %40’ından fazlasını kullanan kişiler, bankaların nezdinde riskli görünebilir. Bu durum, kredibiliteyi düşürebileceği için limit doluluk oranlarının kontrol altında tutulması ve asgari ödeme yerine aylık borcun tamamının ödenmesi gerekir.
• Sık Kredi Başvurularından Kaçınılması: Kredi başvurularının sık yapılması, bireylerin riskli müşteri olarak görünmesine neden olabilir. Dolayısıyla bireylerin yalnızca ihtiyaç duyduğu krediye başvurması ve ihtiyacı olmayan kredi başvurularından kaçınması, kredibilitenin artırılmasına yardımcı olur.
• Kredi Kullanım Alışkanlıklarının Düzenlenmesi: Kredi kullanım alışkanlığı, kişinin finansal geçmişini öğrenmeye yardımcı olur. Bu noktada fazla kredi sahibi olmak kadar daha önce kredi kullanmamış olmak da kredibilitenin düşmesine neden olabilir. Bireyler, yeterli miktarda kredi kullanımı yaparak ve bu kredilerin borçlarını zamanında ödeyerek kredibilitelerini artırabilir. 
• Finansal Geçmişin Takip Edilmesi: Finansal geçmiş, bireyin ödeme alışkanlıklarını gösteren en önemli faktördür. Findeks üzerinden alınan risk raporu ya da TeklifimGelsin aracılığıyla alınabilecek Kredi Karnesi, risk derecesinin öğrenilmesine yardımcı olur. 

Kurumsal Açıdan Kredibilite Yükseltme Yolları

• Mali Tabloların Güçlü Tutulması: Mali tablolar, işletmelerin gelir ve gider dengesini gösteren en önemli unsurdur. Bu tabloların düzenli ve sürekli bir şekilde tutulması, kredi başvuruları sırasında belgelenmesini kolaylaştırır.
• Ödemelerin Aksatılmaması: Kurumlar ve işletmeler, vergi ve SGK ödemelerini düzenli bir şekilde yapmakla yükümlüdür. Bu işletmelerin düzenli şekilde ödeme yapması güvenilirliğin artmasını sağladığından, vergi ve SGK ödemelerini zamanında yapan kurumların kredibilitesi yüksek olur. 
• Ödeme ve Alış Dengesinin Korunması: Şirket borçlarının alacaklı tarafa düzenli bir şekilde ödenmesi, şirketin ya da kurumun ödemelerine sadık olduğunu gösterir. Ayrıca bu ödemelerin zamanında yapılması, alacak ve borç yönetiminin dengeli olmasını sağlar. Cari hesap disiplininin oluşturulması ise ticari güveni artırdığı gibi ödeme becerilerini ortaya koyar. Sağlıklı bir nakit akışı da kredibiliteyi artırır.  

Kredibilite Analizi Nasıl Yapılır?

Kredibilite analizi, borç verenin riskini minimize etmek ve olası temerrüt durumlarını önceden öngörmek amacıyla kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem, finansal güvenilirliğin kapsamlı bir şekilde sergilenmesini sağlar ve kredi kararlarının temelini oluşturur.

Kredibilite analizinin yapılması için bazı adımların takip edilmesi gerekir. Aşağıda yer alan bilgilerden bu adımları öğrenebilirsiniz;

1. Adım: Kredi Raporlarının Eksiksiz Bir Biçimde İncelenmesi: Kredibilite analizinin ilk adımı, bireyin kredi geçmişini gösteren raporların incelenmesidir. Bu raporlarda yer alan kredi, kredi kartı kullanımı, ödeme durumları, takibe alınan borçlar ve kredi kullanım sıklıkları; kredibilite analizi sırasında önemli olan bilgilerdir. 
2. Adım: Kredi Skorunun Değerlendirilmesi: Kredi skoru, kredibilite analizi sırasında önemli olan bir diğer faktördür. Bu sayısal değer, 0 ila 1900 arasında değişiklik gösterir ve ödeme geçmişinin kontrol edilmesini sağlar. Kredinin kullanımı, süresi, yeni kredi başvuruları ve kredi türlerinin çeşitliliği; kredi skorunun değerlendirilmesi üzerinde etkili olan başlıca faktörlerdir.
3. Adım: Borç ve delir Oranının Hesaplanması: Borç ve gelir oranı, kişinin aylık gelirine göre borçlanma seviyesini gösterir. Bu hesaplama sırasında ise aylık toplam borç miktarları, brüt aylık gelire bölünür ve elde edilen sonuca göre işlem yapılabilir. Örneğin aylık brüt geliri 30.000 TL olan bir bireyin borç ödemesi 10.000 TL ise borç gelir oranı %30’dur. Finansal kurumlar bu oranı ideal olarak kabul eder.