Matrah Artırımı Nedir, Neden Yapılır? 2025’de Çıkacak mı?

Ticari faaliyet yürüten şirketler, bazı dönemlerde çeşitli nedenlerle gelirlerini beyan etmemiş ya da eksik beyan etmiş olabilir. Bu tür durumlar, devlet ile mükellef arasındaki güven ilişkisinin zedelenmesine yol açarken, aynı zamanda kayıt dışı ekonominin büyümesine de zemin hazırlar. Ancak, geçmiş dönemlerdeki beyan eksiklikleri matrah artırımı yoluyla telafi edilebilir. Matrah artırımı, mükellefin geçmiş yıllara ait vergi beyannamelerinde beyan etmediği kazançlar için belirli oranlarda ek vergi ödemesi yaparak, vergi incelemesi ve ceza süreçlerinden muaf tutulmasını sağlayan bir uygulamadır.

Bu yazımızda, matrah artırımının ne anlama geldiğini, hangi amaçlarla uygulandığını ve 2025 yılında matrah artırımı düzenlemesi olup olmayacağına ilişkin beklentileri ele alacağız. Ayrıca matrah artırımının nasıl yapıldığı, kimlerin başvurabileceği, başvuru sürecinde izlenecek adımlar ve bu işlemin maliyeti hakkında da kapsamlı bilgiler sunacağız.

Matrah Artırımı Nedir?

Matrah artırımı, vergi mükelleflerinin geçmiş yıllara ait gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde beyan ettikleri matrahları, belirlenen oranlarda artırarak ilave vergi ödemesi yapmaları karşılığında vergi incelemesi ve ceza uygulamalarından muaf tutuldukları bir düzenlemedir. Bu uygulama, hem vergilendirme sürecinde mükellefe hukuki güvenlik sağlayan bir araç hem de kamu gelirlerini artırmaya yönelik etkin bir maliye politikası enstrümanı olarak değerlendirilir. Vergi barışı veya örtülü vergi affı olarak da anılan matrah artırımı, özellikle kayıt dışı bırakılmış kazançların sisteme dâhil edilmesini ve geçmiş dönemlere ilişkin vergi risklerinin bertaraf edilmesini amaçlar.

Matrah artırımı, hem yıllık gelir vergisi hem de kurumlar vergisi beyannameleri üzerinden gerçekleştirilebilir. Mükellefler, belirlenen matrah artırım oranlarına göre hesaplanan vergiyi ödeyerek, ilgili yıllara ait vergi incelemesinden muaf tutulurlar. Bu sayede, vergi daireleri tarafından artırıma konu edilen yıllar bakımından herhangi bir denetim, tarhiyat veya ceza süreci başlatılamaz. Uygulama kapsamında ödenen vergiler, mükelleflerin ileride karşılaşabilecekleri ağır mali yaptırımların önüne geçilmesini sağlar.

Özellikle geçmiş yıllarda beyanname vermemiş ya da eksik beyanlarda bulunmuş gerçek ve tüzel kişiler için matrah artırımı, ciddi bir avantaj sunar. Kazancın düşük beyan edilmesi, şirketin zarar göstermesi, kayıt altına alınmamış işlemlerin bulunması, muhasebe kayıtlarındaki hatalar ya da belgelendirme yetersizlikleri gibi nedenlerle matrah artırımı tercih edilmektedir. Bu tür riskleri bertaraf etmek isteyen mükellefler, artırım yoluyla hem hukuki belirsizlikleri azaltmakta hem de mali disiplin çerçevesinde vergisel yükümlülüklerini yerine getirme imkânı bulmaktadır.

Matrah Artırımı Neden Yapılır?

Matrah artırımı; vergi incelemelerinden kaçınmak, zamanı tasarruflu kullanmak, devlet ile yaşanan geçmişe dönük mali sorunları ortadan kaldırmak ve gelecek yatırımlar için güvenli bir liman oluşturmak için yapılabilir. Bu başlıkları ele almak gerekirse matrah artırımının yapılma nedenleri şu şekilde sıralanabilir;

1. Vergi İncelemelerinden Kaçınmak: Matrah artırımı, yapılabilecek incelemelerden ve denetlemelerden korunmak amacıyla tercih edilen bir uygulamadır. Böylelikle işletmelerin geçmiş yıllara ait güvence altına alınması sağlanabilir. Örneğin ticari faaliyetlerini şüpheli olarak yürüten bir işletme, matrah artırımı uygulamasına dahil olabilir. 
2. Zamandan Tasarruf Etmek: Vergi incelemeleri, uzun ve zorlu bir işlem olarak görülür. Matrah artırımı uygulaması ise işletmelerin vergi incelemelerinden muaf tutulmasını sağladığı için zorlu ve uzun geçen vergi incelemelerinden kaçınmak mümkün hale gelir. 
3. Gelecek Yatırımların Güvenli Olmasını Sağlamak: Matrah artırımı, mükelleflerin geçmiş yıllarda ya da dönemlerde yaşadığı riskleri ortadan kaldırmasına yardımcı olur. Bu durumda mükellefler, yeni yatırımlar almak ya da yapmak için güvenli bir yapı oluşturur.
4. Geçmişe Dönük Mali Sorunların Ortadan Kaldırılması: Bazı mükellefler geçmişte yaşadığı bazı nedenlerden dolayı vergi incelemelerinden kaçınabilir. Bu durum, devlet ve mükellef arasında bazı sorunları oluşturabilir. Matrah artırımı ile geçmişe dönük sorunların ortadan kaldırılmasına yardımcı olur.

Matrah Artırımı 2025’de Çıkacak mı?

Geçmiş yıllarda yapılan uygulamalara göre 2025 yılında da matrah artırımının olması beklentiler arasında yer almaktadır. Ancak bu durum için herhangi bir yasa tasarısı ya da net bir tarih bulunmamaktadır. Dolayısıyla matrah artırımı ile yapılacak güncellemelerin ya da duyuruların mükellefler tarafından takip edilmesi önemlidir. Özellikle ekonominin dalgalı seyrettiği ve bütçe politikalarının yaygın olarak izlendiği mevcut dönemlerde matrah artırımı ile ilgili beklentiler de oluşmaya başlamaktadır.

 

2025 yılında matrah artırımı çıktığı takdirde, bu uygulama için belirli oranlar ve süreler belirlenir. Belirlenen oranlar ve süreler dahilinde matrah artırımı yapmak mümkün hale gelir. Ancak mükelleflerin ilgili dönemlere ait olan hareketlerini hazır bulundurmaları son derece önemlidir. Artırım sonucunda mükellefin vergiyi peşin ödemek isterse, tutar üzerinden %10 indirim uygulanır. Bunun ardından ödemeler, vergi daireleri ya da ilgili bankaların ATM’leri üzerinden gerçekleştirilebilir. 

Vergi türleri hakkında bilgi almak için Geçici Vergi Nedir? Geçici Vergi Nasıl Hesaplanır? başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz. Bu yazıda yer alan bilgiler sayesinde geçici verginin ne olduğunu, nasıl hesaplandığını ve bu vergi için belirlenen dönemleri inceleyebilirsiniz.

Matrah Artırımı Nasıl Yapılır?

Matrah artırımının yapılması için izlenen bazı adımlar vardır. Bu adımlardan arasında matrah artırımı için yılların, vergi türünün ve artırım oranlarının belirlenmesi yer alır. Tüm bu aşamaların ardından matrah artırımı beyanı verilir ve ilgili yıl içerisinde artırım uygulaması gerçekleştirilebilir. 

1. Adım: Yılların Belirlenmesi: Matrah artırımı yapabilmek için öncelikle yasada belirtilen yıllara ait verilerin bulunması gerekir. Yasal düzenlemelere göre, matrah artırımı hakkında kanun ya da tebliğin çıkmasının ardından Resmi Gazete’de yayımlanan maddelere göre belirlenen yıllar baz alınır. Bu aşamada genel olarak son beş yıla ait beyanlar dikkate alınır ve verginin türüne göre farklı oranlar uygulanır. 
2. Adım: Vergi Türünün Belirlenmesi: Matrah artırımı, belirli vergi türleri için yapılabilir. Gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi ya da stopaj vergisi türleri üzerinden matrah artırımı yapılır. Bu durumda mükellefin hangi vergi türü üzerinden mükellef olduğunu belirlemesi gerekir. 
3. Adım: Matrah Artırım Oranının Belirlenmesi: Matrah artırımı, kanunda ya da tebliğde belirlenen oranlara göre yapılabilir. Dolayısıyla mükellefin bu oranları dikkate alarak matrah artırımı beyanında bulunması gerekir. Ancak yıla göre matrah artırım oranlarının değiştiğini bilmek ve ilgili yıl için belirlenen oranlar üzerinden işlem gerçekleştirmek önemlidir. 
4. Adım: Matrah Artırımı Beyanının Verilmesi: Matrah artırımı beyanı, gelir vergisi mükellefi olanlar için (Ek-5) kodu ile bağlı olunan vergi dairesi üzerinin resmi web sitesi üzerinden verilebilir. Ayrıca Gelir İdaresi Başkanlığı’nın resmi web sitesi aracılığıyla da işlem gerçekleştirilebilir. Ancak mükellef olmayanların matrah artırımı ya da düzenlemesi yaptırabilmek için doğrudan bağlı olduğu vergi dairesine gitmesi ya da bir mali müşavire vermesi gerekir. Beyan verirken başvuru formunun doğru ve eksiksiz doldurulması, artırım için belirlenen vergi türü ile yılın yazılması gerekir. 

Kimler Matrah Artırımı Yapabilir?

Matrah artırımı, ticari gelir elde eden firmalar tarafından yapılabilir. Dolayısıyla bu uygulama için ticari usulde gelir sağlamak son derece önemlidir. Gerçek kişiler gelir vergisi matrahı yükümlülüğü altına girerken tüzel kişiler, kurumlar vergisi matrahı üzerinden matrah artırımına dahil edilir. Matrah artırımından faydalanabilecek kişiler ise şu şekilde sıralanabilir;

• Gelir vergisi mükellefleri: Gelir elde eden ve gelirini kanun çerçevesinde belirleyerek ilgili oran kadar vergilendirilen mükellef.
• Kurumlar vergisi mükellefleri: Devlete, il özel dairelerine, belediyelere ve diğer kamu daireleri ya da kuruluşlarına bağlı olan yani yasal olarak kurum statüsünde vergilendirilen mükellefler.
• Muhtasar (stopaj) vergisi mükellefleri: Çalışanlarına maaş ödeyen ve ilgili maaş tutarından gelir vergisi kesintisi yapan işverenler. 
• Katma değer vergisi (KDV) mükellefleri: Mal teslimi ve hizmet satışı yapan mükellefler.

Vergi ve Matrah Artırımı Maliyeti Nedir?

Vergi ve maliyet artırımı, geçmiş yıllara ait beyanlara ilişkin olarak belirlenen oranlar çerçevesinde matrah veya vergi tutarlarının artırılması yoluyla, mükelleflerin olası vergi incelemeleri ve cezai yaptırımlardan muaf tutulmasını sağlayan bir uygulamadır. Bu yöntem, beyan dışı bırakılmış kazançların sisteme entegre edilmesini amaçlamakla birlikte, mükelleflere hukuki güvenlik ve mali barış imkânı tanır.

Aşağıdaki tabloda örneklenen durumda, bir mükellef 2021 yılına ilişkin yıllık beyanname vermemiştir ve 2022 yılı üçüncü geçici vergilendirme döneminde zarar beyan etmiştir. Bu nedenle 2022 yılı için kıyaslama yapılamamış, dolayısıyla matrah artırımı, belirlenen asgari tutar esas alınarak gerçekleştirilmiştir. 7740 sayılı Kanun kapsamında yapılan bu artırıma göre, mükellefin 2022 yılına ait gelir vergisi bakımından ödemesi gereken toplam tutar, tabloda belirtilen ödenecek vergi kalemleri dikkate alındığında 1.124.320 TL olacaktır.

Matrah Artırımı Nasıl Hesaplanır?

Matrah artırımı hesaplama işleminin yapılması için öncelikle vergi türünün ve matrah artırımının yapılacağına ilişkin dönemin belirlenmesi gerekir. Ardından işlem yapılacak döneme ait olan vergi matrahları çıkarılır ve vergi maliyetlerinin hesaplaması yapılır. Son olarak vergi hesaplamasına göre matraha konu olan dönemler baz alınır ve hesaplanan vergi miktarından matrah artışı yapılır. Matrah artırımına konu olan dönemler ve matrah artırım oranları aşağıdaki gibidir;

1. Gelir Vergisi Matrah Artırımı;

1. Kurumlar Vergisi Matrah Artırımı;

Matrah Artırımında Taksit Ödenmezse Ne Olur?

Taksit ödemelerinin süresi içinde yapılmaması veya eksik ödenmesi durumunda, bu durum ihlal olarak kabul edilir ve matrah artırımı geçersiz sayılır. Böyle bir durumda, mükellef matrah artırımı düzenlemesinin sağladığı hak ve muafiyetlerden yararlanamaz; yani ilgili dönemler yeniden vergi incelemesine ve tarhiyata açık hale gelir. Ayrıca, ödenmeyen vergilere ilişkin olarak gecikme zammı uygulanır ve bu tutarlar vade tarihinden itibaren faiziyle birlikte tahsil edilir. İlk taksit ödeme süresinin son günü, ödenmeyen vergiler için vade tarihi olarak esas alınır. Bununla birlikte, kalan taksitleri ve eksik ödemeleri gecikme zammıyla birlikte tamamen ödeyen mükellefler, matrah artırımı hükümlerinden yararlanmaya devam edebilir. Bu nedenle, mükelleflerin ödeme takvimine riayet etmesi ve herhangi bir ihmalde bulunmaması son derece önemlidir.

Matrah Artırımı Daha Önce Hangi Yıllarda Çıktı?

Matrah artırımı daha önce torba yasa kapsamında 2011 yılında 2006 ila 2009 yıllarını kapsayan ilk geniş kapsamlı matrah düzenlemesi olarak ortaya çıktı. Ardından 2011 ve 2015 dönemlerini kapsayan 2016 yılında; vergi affı, matrah artırımı ve yapılandırma amacıyla işlem gerçekleştirildi. Bu dönemin yanı sıra ara dönemlerde de matrah artırımı gerçekleştirildi.

Son olarak 2023 yılında çıkarak 2018 ila 2022 yıllarını kapsayan matrah düzenlemesi, ekonominin desteklenmesi ve vergi barışının sağlanması amacıyla gündeme geldi. Ancak 2025 yılı için henüz net bir açıklama ve net bir tarih belli olmadığından mevcut döne ait bir matrah artırımı söz konusu değildir. 

Kümülatif Vergi Matrahı Nedir? Nasıl Hesaplanır? başlıklı yazımızı okuyarak kümülatif vergi matrahının nasıl hesaplandığını ve nasıl alındığını inceleyebilirsiniz. Ayrıca vergi matrahı ve kümülatif vergi matrahı arasındaki farkları da öğrenebilirsiniz.

Matrah Artırımı Yapan Bir Firma İncelenir mi?

Hayır, matrah artırımı uygulamasından yararlanan firmalar, artırıma konu ettikleri vergi türleri ve dönemler bakımından vergi incelemesi ve vergi tarhiyatı kapsamı dışında tutulur. Bu uygulama sayesinde, ilgili dönemlere yönelik olarak mükellefler hakkında vergi cezası kesilmez; dolayısıyla olası cezai yaptırımlara karşı koruma sağlanmış olur. Bu yönüyle matrah artırımı, vergi idaresi ile mükellef arasında bir tür hukuki güvenlik mekanizması oluşturur.

Matrah artırımı, özellikle belge eksikliği, kayıt dışı gelir riski veya muhasebe hataları bulunan firmalar açısından ciddi bir avantaj sunar. Bu firmalar, olası bir vergi incelemesinde tespit edilebilecek hataların ve belgelendirme eksikliklerinin doğurabileceği mali sonuçlardan korunmak amacıyla bu yönteme başvurabilirler. Artırılan matrahlar üzerinden ödenen ilave vergi, inceleme yapılmaması ve ceza kesilmemesi karşılığında hukuken geçerli bir “feragat ve güvence” sistemi işlevi görür.

Matrah Yükselmesi Ne Anlama Gelir?

Matrah yükselmesi, vergiye tabi kazancın, matrah artırımı uygulaması kapsamında beyan edilen tutar üzerinden artırılmasıyla ortaya çıkan vergiye esas gelir tutarındaki artıştır. Bu işlem, mükellefin geçmiş yıllarda gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde beyan ettiği kazanç tutarlarının düşük veya gerçeğe aykırı olması halinde devreye girer. Matrah artırımı yoluyla beyan edilen matrah yükseltilerek, olası bir vergi incelemesinde tespit edilebilecek farkların önüne geçilmesi hedeflenir.

Bu uygulamanın temel amacı, kayıt dışı ekonomik faaliyetlerin vergi sistemine dâhil edilmesini sağlayarak hem vergi uyumunu artırmak hem de kamu maliyesinde sürdürülebilirliği güçlendirmektir. Böylelikle devletin mali disiplin politikalarına katkı sağlanırken, mükelleflerin olası vergi cezalarına maruz kalmaları da önlenmiş olur.

Matrah ve Vergi Artırımından Kimler Yararlanamaz?

Matrah ve vergi artırımından yararlanamayanlar aşağıdaki gibi sıralanabilir;

1. Vergi Usul Kanunu kapsamında suçlu olanlar,
2. Sahte evrak düzenleyenler,
3. Defter sayfalarını değiştirenler,
4. Terör suçundan hüküm giyenler,
5. Terör finansmanı kapsamında soruşturmaya dahil olanlar,
6. Milli güvenliği tehdit eden oluşumun içinde bulunanlar,
7. Belge ve defterleri yok edenler ya da bunun için girişimde bulunanlar.