Otorizasyon ve Ön Otorizasyon Nedir? Tüm Otorizasyon Tipleri

Günümüzde finansal işlemlerden sigorta süreçlerine, trafikten e-ticarete kadar pek çok alanda otorizasyon kavramı karşımıza çıkıyor. Hem bireysel kullanıcılar hem de kurumlar için bu kavram, işlemlerin güvenli, kontrollü ve düzenli şekilde yürütülmesinde önemli bir rol üstleniyor. Ancak otorizasyonun kapsamı tek bir alana ya da işlem tipine indirgenemeyecek kadar geniştir. 

Bu yazımızda, otorizasyonun farklı alanlardaki uygulamalarına genel bir bakış sunacağız. Ön otorizasyonun ne olduğu, hangi tür otorizasyonlarla karşılaşabileceği, trafik ve sigorta gibi alanlardaki yansımalarını ele alıyoruz. Ayrıca otorizasyon süreci nasıl işler, hangi adımlardan oluşur, hangi durumlarda başarısız olur, provizyon ile farkları nelerdir gibi pratikte sıkça karşılaşılan sorulara da kapsamlı yanıtlar vereceğiz. 

Otorizasyon Nedir?

Otorizasyon, kredi ya da banka kartıyla yapılan bir ödemenin arka planda banka tarafından kontrol edilip onaylanma sürecidir. Müşteri kartını bir POS cihazına, sanal POS’a ya da ATM’ye okuttuğunda işlem hemen gerçekleşmez. Önce bankadan izin alınır. Bu noktada hem kartın ait olduğu banka hem de POS cihazının bağlı olduğu banka devreye girer.

Bankalar, kartın geçerli olup olmadığını, işlem tutarının limit dahilinde bulunup bulunmadığını ve işlemin güvenlik açısından şüpheli olup olmadığını kontrol eder. Eğer her şey uygunsa işlem onaylanır ve ödeme tamamlanır. Ancak bir sorun varsa, örneğin kartta yeterli bakiye yoksa ya da güvenlik şüphesi varsa, banka işlemi reddeder. Bu sürecin tamamına otorizasyon denir.

Özetlemek gerekirse, otorizasyon bir tür güvenlik ve uygunluk kontrolüdür. Banka, müşterinin hesabından para çekilmeden önce bu işlemi gerçekten yapmak isteyip istemediğini sistemsel olarak teyit eder. Onay çıkarsa ödeme gerçekleşir, çıkmazsa işlem iptal olur.

Ön Otorizasyon Nedir?

Ön otorizasyon, kartla yapılan bir ödemenin hemen tahsil edilmediği, ancak işlem tutarının geçici olarak bloke edildiği bir ön onay sürecidir. Bu işlemde, karttan para çekilmez. Sadece belirtilen tutar kart limitinden düşülür ve kullanılmaz hale gelir. Yani banka bu tutarı işletme adına rezerve eder. Kart sahibi, bu süreçte işlemi ekstresinde borç olarak görmez ama limitinin azaldığını fark eder. Bloke edilen tutar, üye iş yeri tarafından ödeme onayı verildiğinde tahsil edilir ve işlem tamamlanır. Eğer onay verilmezse ya da belirli bir süre geçerse bloke kaldırılır ve tutar tekrar kartın kullanılabilir limitine eklenir.

Ön otorizasyon özellikle oteller, araç kiralama firmaları veya bazı online hizmetlerde sıkça kullanılır. Bu yöntem, işletmeye ödeme garantisi sağlarken, müşteri açısından işlem kesinleşene kadar karttan herhangi bir para çekilmemesini sağlar.

Otorizasyon Tipleri Nelerdir?

Otorizasyon, farklı sektörlerde çeşitli amaçlarla kullanılan çok yönlü bir işlemdir. Trafik otorizasyonu, kasko otorizasyonu ve sigorta otorizasyonu gibi farklı otorizasyon tipleri bulunur. Aşağıda bu otorizasyon tiplerinin detaylarını görebilirsiniz:

Trafik Otorizasyonu

Trafik otorizasyonu, araçların belirli yol, bölge veya ulaşım altyapılarını kullanabilmesi için yetkili kurumlarca verilen yasal izinlerin genel adıdır. Bu izinler, şehir içi trafiği düzenlemek, çevreyi korumak ve yolların kontrollü kullanımını sağlamak amacıyla uygulanır. 

Örneğin köprü ve otoyol geçişleri için kullanılan HGS veya OGS sistemleri, sürücülerin bu yolları kullanabilmeleri için otomatik olarak tanınan otorizasyon türleridir. Ayrıca bazı büyükşehirlerde, yoğunluk yaşanan veya çevre hassasiyeti yüksek bölgelerde araçların girişine sınırlama getirilir ve bu alanlara yalnızca önceden izin almış araçların girmesine müsaade edilir. Bu tür uygulamalar hem trafik yoğunluğunu azaltır hem de kamu düzenini destekler. 

Kasko Otorizasyonu

Kasko otorizasyonu, bir aracın sigorta kapsamına alınabilmesi ya da oluşan bir hasarın değerlendirilip işleme konulabilmesi için sigorta sistemi tarafından yapılan resmi onay sürecidir. Bu süreçte, sigorta şirketi aracılığıyla oluşturulan teklif veya hasar bildirimi, merkezi veri sistemlerine gönderilir.

Sistem, araç plakası, mevcut poliçe durumu ve geçmiş bilgiler gibi unsurları kontrol ederek başvurunun doğruluğunu teyit eder. Eğer bilgiler eksiksiz ve tutarlıysa otomatik olarak bir otorizasyon numarası üretilir. Bu numara, işlemin geçerliliğini kanıtlar niteliktedir. Ancak herhangi bir uyuşmazlık ya da eksiklik varsa, başvuru beklemeye alınır ve düzeltme yapılana kadar ilerletilmez. 

Sigorta Otorizasyonu 

Sigorta otorizasyonu, bir sigorta poliçesinin geçerlilik kazanması ya da bir hasar talebinin resmi olarak işleme alınabilmesi için gerekli bilgilerin doğrulanıp sistem tarafından onaylanması sürecidir. Bu aşamada, sigorta acentesi tarafından sisteme girilen araç plakası, sigortalıya ait kimlik bilgileri, önceki poliçe kayıtları ve varsa geçmiş hasar verileri merkezi veri tabanları aracılığıyla denetlenir. 

Eğer tüm bilgiler doğru ve eksiksizse sistem işlemi onaylamak üzere bir otorizasyon numarası üretir. Bu numara, işlemin sistem tarafından tanındığını ve yasal olarak geçerli olduğunu gösterir. Öte yandan bilgilerde bir eksiklik ya da tutarsızlık varsa işlem beklemeye alınır ve düzeltilene kadar onay verilmez.

Otorizasyon İşlem Tipleri Nelerdir?

Otorizasyon işlem tipleri, kartla yapılan ödemelerde farklı senaryolara göre kullanılan yöntemlerdir. Her biri, işlemin onaylanma, iptal ya da iade sürecine göre şekillenir:

1. Ön Otorizasyon 

Karttan henüz ödeme alınmadan önce belirli bir tutarın geçici olarak kart limitinden düşülmesidir. Bu tutar, iş yeri adına bloke edilir ama kart ekstresine yansımaz. Onay verilirse tahsil edilir, aksi halde blokaj kaldırılır.

2. İş Yeri Onayı 

Ön otorizasyonla bloke edilen tutarın iş yeri tarafından onaylanarak tahsil edilmesidir. Satıcı, bu aşamada provizyonun tamamı ya da bir kısmı için onay verir. Onaylanan tutar karta borç olarak yansır ve iş yerinin hesabına geçer.

3. Satış 

Provizyon ve iş yeri onayının aynı anda gerçekleştiği işlemdir. Karttan ödeme anında tahsil edilir ve hem iş yerine aktarılır hem de kart sahibinin ekstresine yansır. Ön otorizasyona gerek kalmaz.

4. Provizyon İptali

Aynı gün içinde, henüz tahsil edilmemiş bir ön otorizasyon işleminin iptalidir. Bloke edilen tutar serbest bırakılır ve kartın kullanılabilir limiti geri yükselir. İşlem, ekstrede görünmez.

5. İş Yeri Onayı İptali

İş yeri tarafından daha önce onaylanmış bir ön otorizasyonun iptal edilmesidir. Tahsilat gerçekleşmeden iptal edildiği için karttan borç düşmez, blokaj kaldırılır.

6. Satış İptali

Satış işlemiyle eş zamanlı olarak gerçekleşen tahsilatın, yine aynı gün içinde iptal edilmesidir. Karttan çekilen tutar karta geri yüklenir ve işlem, ekstreden silinir.

7. İade 

Onaylanmış ve karttan tahsil edilmiş bir işlemin sonradan geri ödenmesidir. Ürün iadesi, hizmetin gerçekleşmemesi ya da fazla tahsilat gibi durumlarda kullanılır. Tutar, kart sahibinin hesabına birkaç gün içinde iade edilir.

Provizyon Ne Demek? Tüm Provizyon İşlemleri başlıklı yazımızı inceleyerek, provizyonun ne anlama geldiğini, bankacılık ve sağlık sektöründe nasıl kullanıldığını, işlem süreçlerini ve provizyon iptali gibi merak edilen tüm detayları öğrenebilirsiniz.

Otorizasyon Süreci Nasıl İşler?

Otorizasyon süreci, kartla yapılan ödemelerin bankalar ve ödeme sistemleri tarafından onaylanmasını sağlayan arka plan işlemlerinden oluşur. Müşteri, kartını POS cihazına takar veya online olarak bilgilerini girer. Ödeme talebi, önce iş yerinin bankasına, ardından kartı veren bankaya iletilir. Kartın geçerliliği, limit durumu ve güvenlik kriterleri kontrol edilir. Sorun yoksa işlem tutarı geçici olarak bloke edilir. Bu aşamaya ön otorizasyon denir. Satıcı işlemi tamamladığında tutar gerçekten tahsil edilir ve iş yeri hesabına aktarılır. Bu da satış onayı olarak bilinir. İşlem iptal edilirse blokaj kaldırılır ya da ödeme iade edilir. Provizyon işlemleri, belirli bir süre içinde tamamlanmazsa banka tarafından otomatik olarak iptal edilir. Genellikle bu süre 7–10 gündür.

Otorizasyon süreci saniyeler içinde işler ancak güvenliği sağlamak ve yanlış işlemleri önlemek açısından hayati bir rol oynar. Ayrıca dijital sistemlerde de kullanıcıların erişim haklarını belirlemek için benzer bir otorizasyon mantığı kullanılır.

Otorizasyon Alınmadan İşlem Yapılır mı?

Hayır, otorizasyon alınmadan işlem yapılması mümkün değildir. Otorizasyon, banka veya ödeme kuruluşunun işlemi onayladığını ve kart sahibinin hesabında yeterli limit bulunduğunu gösteren zorunlu bir güvenlik adımıdır. Bu onay olmadan yapılan işlemler hem teknik olarak geçersiz sayılabilir hem de hukuki açıdan itirazlara açık hale gelir. Ancak bazı istisnai durumlar vardır: Temassız ödemelerde belirli bir limite kadar sistem otorizasyon almadan işlem yapabilir. Ayrıca internet bağlantısı olmayan POS cihazlarında sınırlı tutarlarda geçici işlemler gerçekleştirilebilir. Bu durumlar dışında, özellikle yüksek meblağlı işlemlerde, otorizasyon olmadan işlem yapılması hem banka hem de iş yeri açısından ciddi risk oluşturur.

Otorizasyon ile Provizyon Arasındaki Fark Nedir?

Kartla yapılan alışverişlerde arka planda birçok işlem gerçekleşir. Otorizasyon ve provizyon, kartlı işlemlerin temel adımlarıdır. Ancak çoğu kullanıcı bu iki terim arasındaki farkı bilmeden ödeme yapar.Oysa bu fark hem güvenli ödeme hem de finansal kontrol açısından kritik öneme sahiptir. Aşağıdaki tabloda, bu iki kavramın farklarını detaylarıyla görebilirsiniz:

Otorizasyon Neden Yapılır?

Otorizasyon, kartla yapılan bir ödemenin arkasındaki güvenlik kalkanıdır. Bu işlem, ödeme girişiminde bulunan kişinin gerçekten kart sahibi olup olmadığını, kartın geçerli durumda bulunup bulunmadığını ve harcamayı karşılayacak yeterli limitin mevcut olup olmadığını kontrol etmek için devreye girer.  Ayrıca banka, işlem sırasında olağandışı bir harcama tutarı ya da alışılmadık bir konumdan gelen talep gibi riskli bir durum fark ederse, işlemi anında durdurarak güvenlik önlemi alabilir. Bu sadece dolandırıcılığın önüne geçmekle kalmaz, müşteriyi de beklenmedik borçlardan ve mağduriyetten korur. 

İş yeri açısından bakıldığında ise otorizasyon, ürün ya da hizmet tesliminden önce ödeme taahhüdünün alınması anlamına gelir. Bu da satış sonrası gelir kaybı riskini azaltır. 

Otorizasyon Başarısız Ne Demek? Nasıl Düzeltilir? 

Otorizasyon başarısız uyarısı, kartla yapılan bir ödemenin banka tarafından onaylanmadığını gösterir. Bu, işlemin durdurulduğu anlamına gelir ve genellikle kartta yeterli limit olmaması, kartın süresinin dolmuş ya da bloke edilmiş olması, bankanın güvenlik nedeniyle işlemi şüpheli görmesi veya sistemsel bir aksaklık gibi nedenlerden kaynaklanır. Bazen de kart internette alışverişe kapalı olabilir ya da yurt dışı kullanım izni devre dışı bırakılmıştır. 

Bu tür durumlarda ilk adım olarak kartın bakiyesi ve kullanım izni kontrol edilmelidir. Kart geçerli ve limit yeterli olduğu halde sorun devam ediyorsa, doğrudan bankayla iletişime geçmek en doğru yoldur. Geçici teknik arızalar da bu hatayı tetikleyebilir. Bu durumda kısa bir süre sonra işlemi yeniden denemek faydalı olabilir.